Na jakie zwolnienia można liczyć?

Podpisanie przez Prezydenta RP uchwalonej 26 stycznia 2023 r. przez Sejm ustawy o fundacji rodzinnej („Ustawa”) i ostateczne wejście jej w życie po trzymiesięcznym „vacatio legis” będzie pierwszym realnym wsparciem dla 860 tysięcy polskich firm rodzinnych. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z danymi opublikowanymi przez Ministerstwo Finansów 100 największych firm rodzinnych w Polsce zatrudnia 260 tysięcy pracowników. Dla wielu z firm rodzinnych zawarte w Ustawie regulacje mogą zadecydować nawet o ich przetrwaniu. W zamierzeniu ustawodawcy uregulowana Ustawą fundacja rodzinna („Fundacja”) ma stanowić alternatywę dla fundacji zagranicznych. W nich to do tej pory w wielu przypadkach były lokowane środki polskich przedsiębiorców prowadzących swoje przedsiębiorstwa rodzinne. Polskie ustawodawstwo w przeciwieństwie do takich krajów jak Liechtenstein, Austria, Szwajcaria czy Niemcy nie oferowało dotychczas takiego rozwiązania

Fundacja, fundator, beneficjent, sukcesja

Zgodnie z przepisami Ustawy, Fundacja jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarzadzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania na ich rzecz świadczeń. W swoim założeniu ma poprzez zgromadzenie kapitału zapewnić środki na pokrycie bieżących potrzeb rodziny oraz długofalowo zapewnić wielopokoleniową sukcesję rodzinną.

Fundatorem może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundacja ustanowiona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora. Fundacja ustanowiona poza testamentem takiego ograniczenia nie ma. Beneficjentem Fundacji może być: fundator, osoba fizyczna bądź też organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, otrzymująca zgodnie ze statutem świadczenie od Fundacji lub mienie w związku z jej rozwiązaniem.

Sukcesja odbywa się przy utworzeniu Fundacji przez fundatora przez złożenie oświadczenia (w testamencie lub w akcie założycielskim) o jej ustanowieniu.

Opodatkowanie

Bez wątpienia kluczowym elementem dla atrakcyjności proponowanej konstrukcji muszą być w takiej sytuacji rozwiązania w zakresie opodatkowania. Podatkowe aspekty funkcjonowania Fundacji zostały uregulowane poprzez dokonanie zmian w ustawach: o podatku dochodowym od osób fizycznych („PDOF”), o podatku dochodowym od osób prawnych („PDOP”) o podatku od spadków i darowizn („PSD”) oraz ordynacji podatkowej („OP”).

Ustawodawca zwalnia:

• Fundację z opodatkowania podatkiem dochodowym w momencie osiągnięcia przez nią dochodu, opodatkowanie PDOP według stawki 15% jest możliwe dopiero w przypadku dystrybucji dochodu lub likwidacji Fundacji,
• Fundatora i członków jego najbliższej rodziny z PDOF oraz PSD w przypadku otrzymania świadczeń z Fundacji.

Wniesienie majątku do Fundacji jest neutralne podatkowo zarówno z perspektywy PDOF, jak i PDOP. Przepisy PDOP bezpośrednio wskazują, że Fundacja jest uprawniona do zwolnienia podatkowego. Otrzymany przez Fundację majątek nie będzie zobowiązaniem podatkowym. Z kolei przepisy PDOF nie zawierają regulacji, która skutkowałaby powstaniem zdarzenia opodatkowanego w wyniku wyposażenia fundacji w majątek.

Mienie wniesione w drodze darowizny lub spadku przez zstępnego, wstępnego, małżonka albo rodzeństwo fundatora, jest przypisane temu fundatorowi, a gdy wnoszący jest spokrewniony z więcej niż jednym fundatorem, to mienie przypisuje się im w częściach równych. W przypadku wniesienia mienia przez inne osoby, mienie przypisuje się Fundacji.

W spisie majątku Fundacji należy zamieścić informacje o aktualnych proporcjach przypadających na każdego z fundatorów i Fundację. Jest to potrzebne dla ustalenia obowiązków w PDOF w sytuacji wypłaty świadczenia na rzecz beneficjentów lub przy wydaniu mienia po rozwiązaniu fundacji.

Prowadzenie działalności gospodarczej przez Fundację może odbywać się z wykorzystaniem aktywów, które posiada w swoim majątku, w zakresie określonym w art. 5 Ustawy. Fundacja może: zbywać mienie, o ile nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, uczestniczyć w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i podobnych podmiotach,nabywać i zbywać papiery wartościowe, instrumenty pochodne i podobne prawa (np. udziały/akcje spółek), udzielać pożyczek podmiotom powiązanym, dokonywać obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności (np. wymiana waluty celem finansowania wydatków beneficjenta przebywającego za granicą), prowadzić działalność związaną z najmem, dzierżawą, udostępnianiem mienia, prowadzić gospodarstwo rolne. W takim przypadku osiągane dochody podlegają zwolnieniu z PDOP.

W przypadku gdy Fundacja wyjdzie poza ramy wyznaczonej jej przez przepis art.5 działalności gospodarczej, wtedy dochód zostanie opodatkowany PDOP stawką 25%, jednakże tylko w odniesieniu do tej działalności „pozaustawowej”. Opodatkowanie może się pojawić jeszcze (jako wyjątek) w przypadku „podatku minimalnego od dochodów budynków” nakładanego, gdy Fundacja jest właścicielem budynków o wartości ponad 10 milionów złotych. Trzeba jednak pamiętać, że w tej sytuacji, gdy podatnik płaci PDOP, będzie mógł odliczyć od niego wcześniej zapłacona kwotę podatku minimalnego.

W braku „ podatku minimalnego od budynków” oraz podatku od „pozaustawowej” działalności, konieczność zapłaty podatku pojawia się dopiero w momencie wypłaty świadczenia beneficjentom. Wtedy niezależnie od tego czy Fundacja wypłaca świadczenia polskiemu czy zagranicznemu rezydentowi podatkowemu, Polska jest uprawniona do 15% PDOP, płaconego przez Fundację, traktowaną jako podatnik, nie jako płatnik. Osoby będące osobami najbliższymi dla fundatora (grupa „zerowa” w PSD) nie zapłacą ani PDOF, ani PSD. W przypadku jeżeli beneficjent nie będzie należał do grupy „zerowej” wtedy zapłaci PDOF. Dochód ten będzie odrębnie opodatkowany („dochód z innych źródeł”).

Jeżeli Fundacja ma więcej niż jednego fundatora, ale dwójką fundatorów są mąż i żona, a beneficjentami są ich wspólne dzieci, to wszyscy fundatorzy i wszyscy beneficjenci są członkami najbliższej rodziny zwolnionymi z podatku dochodowego i PSD. Dodatkowe obciążenia podatkowe, na skutek liczenia proporcji, pojawią się więc dopiero w momencie, w którym więcej niż jeden fundator i więcej niż jeden beneficjent nie są członkami najbliższej rodziny (nie należą do tzw. grupy zerowej). W takiej sytuacji, aby uniknąć obciążenia podatkowego, można stworzyć odrębne fundacje rodzinne przez każdego z fundatorów. W każdej z tych fundacji fundator wyznacza beneficjentów ze swojej najbliższej rodziny i unika się liczenia proporcji i dodatkowych obciążeń podatkowych po stronie beneficjentów.

Mimo wniesienia udziałów spółki do Fundacji, wstąpienie Fundacji w prawa właściciela nie spowoduje, że spółka będzie musiała zaprzestać prowadzić swoją działalność operacyjną, jeżeli nie wpisuje się ona w ww. katalog. W takim wypadku działalność Fundacji ma charakter bierny, a nie operacyjny, co oznacza m.in., że czerpie ona zyski w postaci dywidendy wypłacanej ze spółki, której jest właścicielem. Fundacja nie płaci podatku od otrzymanej dywidendy, ponieważ korzysta ze zwolnienia podmiotowego jako podatnik podatku PDOP. Opodatkowanie w Fundacji pojawia się dopiero w momencie wypłaty świadczenia lub wydania mienia po jej rozwiązaniu.

W dniu przekazania udziałów w spółce jawnej przez wspólników spółki jawnej do majątku założonej Fundacji spółka jawna przestaje być transparentna podatkowo i staje się podatnikiem PDOP. Ponadto wspólnicy spółki jawnej w przypadku rozważania użycia takiej konstrukcji powinni pamiętać, że zgodnie z przepisami KSH spółka jawna musi posiadać co najmniej dwóch wspólników.

Ustawa nie przewiduje ograniczeń w zakresie nabywania przez Fundację przedsiębiorstwa osoby fizycznej prowadzonego w postaci Jednoosobowej Działalności Gospodarczej (JDG). Ustawa ogranicza jednak zakres jego prowadzenia tylko do celów ustawowych Fundacji. Aby skorzystać z przedsiębiorstwa, Fundacja będzie musiała dokonać aportu całego przedsiębiorstwa lub poszczególnych jego składników do spółki, wydzierżawić je lub podjąć inne czynności.

Warto również pamiętać, że w regulacjach Ustawy Ustawodawca nie pozwolił na:

• bezpodatkową repatriację aktywów znajdujących się w zagranicznych fundacjach prywatnych, poprzez przyjęcie, że wnoszone byłyby one bezpośrednio przez fundatora, a tym samym korzystałyby ze zwolnienia w PDOF przy wypłacie świadczeń dla najbliższych beneficjentów;

oraz

• łączenie fundacji rodzinnej z tzw. estońskim CIT-em. Fundacja nie może być wspólnikiem spółki rozliczającej się w reżimie tzw. estońskiego CIT. Fundator lub beneficjent fundacji rodzinnej nie mogą być zatem wspólnikami spółki korzystającej z tzw. estońskiego CIT.

Podsumowując, należy przyznać, że zaproponowane przez ustawodawcę regulacje są korzystne dla znakomitej większości zainteresowanych tymi rozwiązaniami podatników: tzn. przyszłych fundacji oraz ich beneficjentów. Wypada więc mieć nadzieję, że zaprojektowane rozwiązanie stanie się trwałym, stabilnym i nie podlegającym doraźnym, politycznym zmianom tak szkodzącym bodaj najbardziej do tej pory niedocenianej grupie przedsiębiorców.