
Urodził się Jerzy Nowosielski
W 2023 roku minęło 100 lat od urodzin Jerzego Nowosielskiego, uważanego za jednego z najwybitniejszych malarzy i ikonopisarzy XX wieku. „Jego sztuka do dziś jest uznawana za zjawisko unikatowe, łączące w sobie strefę sacrum i profanum” – stwierdził Sejm w uchwale ustanawiającej Jerzego Nowosielskiego patronem tego roku. Nowosielski urodzony w Krakowie 7 stycznia 1923 r. był synem Polki pochodzenia austriackiego i Łemka wyznania greckokatolickiego i od najmłodszych lat był zafascynowany wschodnią liturgią. Podczas [...]
Ojciec promieniowania X
Wilhelm Conrad Roentgen urodził się 27 marca 1845 roku w Lennep. Raptem kilka lat po narodzinach jedynego dziecka, rodzice Roentgena przeprowadzili się jednak do Holandii, gdzie młody Wilhelm rozpoczął naukę. W wieku 24 lat obronił doktorat i wytrwale kontynuował edukację na kolejnych uczelniach, m.in. w Strasburgu i Würzburgu, aby ostatecznie, już jako profesor, objąć stanowisko szefa Instytutu Fizycznego w Monachium. Był początek listopada 1895 roku, kiedy młody naukowiec w laboratorium [...]
Marszałek Trzech Narodów
16 października 1813 roku Książę Józef Poniatowski został mianowany przez Napoleona marszałkiem Francji. 13 kwietnia 1923 r. na wniosek premiera gen. Władysława Sikorskiego prezydent RP Stanisław Wojciechowski podpisał dekret, na mocy którego Ferdinand Foch – genialny strateg i dowódca oraz wielki wielbiciel Napoleona został mianowany także marszałkiem Polski. Ferdinand Foch urodził się 2 października 1851 roku w Tarbes w departamencie Hautes-Pyrénées. Jego pradziadek był oficerem napoleońskiej Wielkiej Armii. Stąd sentyment do Napoleona, który [...]
Otwarcie Cotton Club
Cab Calloway, Jimmy Durante, Cole Porter, Sophie Tucker, czy Ethel Merman, to tylko niektóre z nazwisk kojarzonych z nowojorskim Cotton Club. W czasach swojej świetności, przypadającej na lata 20. i 30. XX wieku, klub stanowił centrum towarzyskich spotkań wielu środowisk. Będąc jednym z najbardziej kultowych i rozpoznawalnych na całym świecie klubów nocnych, na kartach historii zapisał się jednak głównie jako kontrowersyjny i wzmagający rasowe podziały.Powód otwarcia klubu był początkowo prozaiczny - Owney Madden, szef mafii, [...]
Potyczka (Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra)
W 1923 roku z inicjatywy prof. Jana Sztolcmana, po jego wystąpieniu podczas Międzynarodowego Kongresu Ochrony Przyrody w Paryżu, w celu ratowania żubrów powstaje Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. Organizacja obiera sobie siedzibę i zaczyna od ustalenia liczby żubrów. Dane są zatrważające, bowiem I wojnę światową przetrwało tylko 9 osobników na wolności, a w 1919 r. znaleziono ostatni ślad żubra nizinnego na wolności. Okazuje się, iż z powodu intensywnych polowań i utraty siedlisk w 1929 roku [...]
Od deszczu słodkości do bomby atomowej
Dokładnie 100 lat temu, wiosną 1923 roku, firma produkująca batoniki Baby Ruth postanowiła przenieść swoją kampanię reklamową w przestworza – i to dosłownie. Wynajęto samolot, z którego zrzucono następnie tysiące batoników Baby Ruth - każdy z własnym miniaturowym spadochronem. Pilot, wykonując akrobacje lotnicze, tylko wzmocnił efekt tego niezapomnianego widowiska. Deszcz słodyczy wywołał wzburzenie w Pittsburghu – dzieci biegały po ulicach, niektórzy ryzykowali upadek próbując złapać batoniki z okien, a nawet dochodziło do bójek o [...]
Gdy zatrzęsła się ziemia
Japonia znajduje się na styku aż czterech płyt tektonicznych: euroazjatyckiej, filipińskiej, pacyficznej i północnoamerykańskiej). Powoduje to występowanie tam licznych trzęsień ziemi oraz tsunami. Szacuje się, że w Japonii ziemia trzęsie się przynajmniej raz w tygodniu, natomiast w ciągu roku od jednego do nawet trzech tysięcy razy. Pomimo tego, że przy takim natężeniu wstrząsów od bardzo dawna stosuje się odpowiednią profilaktykę (Japończycy m.in. dostosowują swoje budynki, by minimalizować zagrożenie, zabezpiecza się infrastrukturę przed kataklizmami, [...]
Aktor rekordzista
Japycz z „Rancza”, Senator Polak z „Poranka kojota”, Król Sedesów z „Chłopaki nie płaczą”, Hrabia Barski z „Trędowatej” adwokat Łęckiego z „Lalki” Andrzej z „Noża w wodzie”. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów w historii polskiego kina. Leon Niemczyk jest absolutnym rekordzistą co do liczby ról, choć nie wiadomo dokładnie, ile ich zagrał. Ocenia się, że ponad 400 w samych polskich produkcjach, do tego doliczyć należy ok. 150 produkcji zagranicznych, a także przedstawienia [...]
Wyjdź na słońce – kultura opalania Coco Chanel
Dziś zdrowa, opalona skóra uznawana jest za najlepszą pamiątkę z wakacji. Jednak nie zawsze tak było. Już starożytne Greczynki i Rzymianki ceniły porcelanową cerę. Kobiety, by rozjaśnić skórę stosowały między innymi kredę, trujące wybielacze i mieszanki z odchodów krokodyli. Gdy jednak pojawiała się u dam niechcianą opalenizna stosowały one okłady z maślanki, wybielając w ten sposób skórę. A nawet piły ocet, by pozbyć się pojawiającego się od słońca rumienia. Włoski renesans przyniósł wynalazek [...]
Wonsal znaczy Warner
Czy wiecie co łączy „Titanica”, „Harry’ego Pottera”, „Matrixa”, „Ojca Chrzestnego”, a także najnowszy kinowy przebój „Barbie”? Wydawałoby się na pierwszy rzut oka, że nic, ale odpowiedź istnieje i jest nią – wytwórnia, która wyprodukowała świetnie znane nam filmy, a dokładniej Warner Bros.. Historia wytwórni jest tym ciekawsza, iż jej założycielami byli bracia Wonsal, polscy emigranci polskiego pochodzenia, którzy najpierw kupili projektor, a dwadzieścia lat później, 4 kwietnia 1923 r., założyli wytwórnię filmową – Warner Bros. [...]
Pierwsza Miss America
Wydarzenie, które stało się znane jako pierwsze wybory Miss America na początku w 1921 roku, było w rzeczywistości działaniem mającym na celu przyciągnięcie turystów do przedłużenia świątecznego weekendu z okazji Święta Pracy i cieszenia się uroczystościami w Atlantic City w stanie New Jersey. Inter-City Beauty Contest w Atlantic City, jak go początkowo nazywano, przyciągnął ponad 1500 zgłoszeń fotograficznych z całego kraju, z których każdy walczył o nagrodę „Złotej Syrenki” i nagrody pieniężne. Pierwsze oficjalne wybory Miss [...]
Traktat Wersalski
Traktat Wersalski został podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy, państwa Ententy (bez Rosji, ponieważ mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego), państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Kończący I wojnę światową traktat ustalał granice międzypaństwowe i określał nową politykę europejską. Wszedł w życie 10 stycznia 1920 r. W paryskiej konferencji pokojowej trwającej ponad rok (18 stycznia 1919 - 21 stycznia 1920) wzięło udział 27 zwycięskich państw. Polska była reprezentowana przez ówczesnego premiera i ministra spraw zagranicznych Ignacego Paderewskiego [...]
Co było ważniejsze – ekspedycja w kosmos, czy odkurzacz?
Chyba nikt nie jest w stanie wyobrazić sobie dziś życia bez tak podstawowego przedmiotu AGD jak odkurzacz. Aktualnie mamy coraz to nowocześniejsze wersje odkurzaczy automatycznych niepotrzebujących operatora w postaci osoby odkurzającego. Niestety nie zawsze tak było. Początkowo ludzie posługiwali się zwykłą miotłą, a historia odkurzacza jest stosunkowo krótka. W 1860 r. Daniel Hess wynalazł prototyp odkurzacza, tzw. zamiatarkę do dywanów, który posiadał obracającą się szczotkę. W 1901 r. został wynaleziony pierwszy odkurzacz napędzany silnikiem spalinowym. Może [...]
Urodziny ojca chrzestnego robotyki
Isaac Asimov urodził się pomiędzy 4 października 1919 r. a 2 stycznia 1920 r. w Pietrowiczach na terenie Rosji Sowieckiej. Dokładna data jego urodzin nie jest znana ze względu na brak oficjalnych zapisów, a także różnice pomiędzy kalendarzem gregoriańskim i hebrajskim. Sam Asimov za swoją datę urodzin przyjął właśnie 2 stycznia 1920 r. Isaac Asimov wyemigrował z rodzicami do Stanów Zjednoczonych gdy miał 3 lata. Pomimo swojego geograficznego rodowodu nigdy nie nauczył się on języka rosyjskiego, [...]
Polskie pociągi pancerne
W trakcie wojny polsko-sowieckiej istotną rolę odegrały pociągi pancerne – najpotężniejsza lądowa broń mobilna tamtych czasów. Historycy ustalili nazwy 50 pociągów pancernych biorących udział na różnych etapach kampanii, choć ich liczba zmieniała się z miesiąca na miesiąc. 1 grudnia 1920 roku w skład wojsk kolejowych wchodziło 26 pociągów pancernych. Pociąg pancerny złożony był na ogół z opancerzonego parowozu i kilku wagonów pancernych uzbrojonych w działa i broń maszynową, a czasami także z drezyn pancernych lub bojowych [...]
Pierwszy lot holenderskiego giganta
17 maja 1920 roku miał miejsce pierwszy lot Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Kolonien, czyli Królewskiego Towarzystwa Lotniczego Holandii i jej Kolonii, dzisiaj znanego jako KLM. Początki funkcjonowania KLM sięgają 1919 roku, co czyni ją najstarszą linią lotniczą świata. Pierwszy lot odbył się na odcinku Londyn – Amsterdam, przy pomocy samolotu Airco de Havilland 16 o rejestracji G-EALU. Już w locie powrotnym do Londynu na pokładzie znaleźli się pierwsi pasażerowie – dwaj dziennikarze. Oprócz nich [...]
Założenie Ruchu Chorzów
20 kwietnia 1920 roku, w ówczesnym Bismarkhucie powstał jednosekcyjny klub piłkarski. Nazwa „Ruch”, której pomysłodawcą był Edward Supernok nawiązywać miała do śląskich ruchów powstańczych. Z uwagi na zmiany polityczno–społeczne pierwsza pełna nazwa klubu nie została do tej pory wyjaśniona. Z racji sytuacji w latach 1920-1922 używano dwujęzycznych podwójnych nazw urzędowych „Bismarckhütte Oberschlesien / Bismarkhuta Górny Śląsk, dopiero później pojawiła się też pierwotna nazwa osady Hajduki, którą gmina oficjalnie przybrała trzy lata później. Chwilę po założeniu Ruch [...]
Zakaz wysyłania dzieci pocztą!
Na fotografii widzimy listonosza z małym chłopcem w torbie pocztowej. Choć zdjęcie ma charakter humorystyczny, to w rzeczywistości w historii USA zdarzyło się kilka incydentów wysłania dzieci pocztą. Wszystko zaczęło się w 1913 r., kiedy to amerykańska poczta wprowadziła przesyłki paczkowe. Przed tą datą istniała możliwość nadawania przesyłek jedynie nieprzekraczających wagi dwóch kilogramów. Nowa usługa była dużo tańsza niż wszystkie inne możliwości transportu towarów. Ta rewolucja sprawiła, że Amerykanie masowo zaczęli nadawać przesyłki pocztowe. Znalazło się [...]
Na świat przyszedł pewien bikiniarz
Uchwałą Sejmu RP rok 2020 ogłoszono rokiem trzykrotnie żonatego, krytykowanego w kraju za szerzenie pornografii „boksera, pijaka i dziwkarza”. Leopold Tyrmand, bo o nim mowa, sam tak mówił o sobie, ale podobno był za niski i za wolny na pięściarza, alkohol w dużych ilościach mu szkodził, a i epuzer był z niego nieszczególny. Był autorem m.in. świetnie odebranych przez polską społeczność książek „Zły” oraz „Dziennik 1954”. Ten nonkonformistyczny propagator i miłośnik jazzu w powojennej Polsce był [...]
Jaja warte miliony
Dnia 24 września 1920 w Lozannie zmarł Peter Carl Fabergé – rosyjski jubiler. Złotnik dworów królewskich w Anglii, Rosji, Bułgarii, Danii, Syjamie, Szwecji, Finlandii i Norwegii. Pomysłodawca i projektant wielu ze słynnych jaj Fabergé. Peter Fabergé przejął warsztat swojego ojca w roku 1872 i zrewolucjonizował całą jego działalność. W roku 1885, na życzenie cara Aleksandra III wyprodukowane zostało pierwsze jajo wielkanocne Fabergé. Miało być prezentem dla jego żony. Od tego czasu, co roku zakład Fabergé wykonywał [...]
Compliance w XX-leciu międzywojennym
Ustawa z dnia 30 stycznia 1920 roku w przedmiocie odpowiedzialności urzędników za przestępstwa popełnione z chęci zysku zdecydowanie wyprzedzała swoją epokę pod względem wymagań antykorupcyjnych i etycznych wobec osób sprawujących funkcje publiczne oraz urzędników. Wspomniany akt regulował nie tylko sankcje i konsekwencje grożące urzędnikowi w przypadku dopuszczenia się przestępstwa „kradzieży lub przywłaszczenia (sprzeniewierzenia)". Normował on także kwestię odpowiedzialności urzędnika w obliczu: „przyjęcia bądź podarunku lub innej korzyści majątkowej, bądź obietnicy takiego podarunku lub korzyści majątkowej, danych [...]
Kanadyjska Królewska Policja Konna
Dnia 1 lutego 1920 r. powstała jedna z najsłynniejszych policji na świecie – Kanadyjska Królewska Policja Konna. Geneza jej powstania sięga 1983 r., kiedy działała pod nazwą Północno-Zachodniej Policji Konnej. Zasłynęła m.in. ze swej skuteczności podczas gorączki złota w Klondike w dystrykcie Jukonu, gdzie w momencie wybuchu gorączki nie działała żadna administracja i wysłana tam została właśnie Północno-Zachodnia Policja Konna. Dzięki swym działaniom Policja Konna sprawiła, iż gorączka złota nad rzeką Klondike przeszła do historii jako [...]
Założenie Związku Zawodowego Literatów Polskich
Inicjatywą powstania Związku Zawodowego Literatów Polskich była chęć chronienia autorów przed nadużyciami wydawców. Z tego względu w 1920 roku Stefan Żeromski powołał do życia stowarzyszenie mające na celu ochronę moralnych i materialnych interesów pisarzy oraz udział w kształtowaniu kultury narodowej. O skuteczności związku dobitnie świadczy fakt uchwalenia przez Sejm RP „Ustawy z dnia 29 marca 1926 r. o prawie autorskiem”. Po II wojnie światowej zmieniono nazwę na Związek Literatów Polskich i podporządkowano organizację Ministerstwu Kultury. Był [...]
Koniec pandemii
W kwietniu 1920 roku zakończyła się jedna z najgroźniejszych (jak dotąd) pandemii w historii ludzkości. Pandemia hiszpańskiej grypy. Zachorowało na nią ok. 500 mln ludzi (1/3 populacji świata) a liczba ofiar, w zależności od źródeł wahała się od 25 milionów do dwu, a nawet trzykrotnie większych estymacji (szacuje się, że liczba ofiar w samej Polsce sięgała 250 tysięcy osób). Od czasów epidemii czarnej śmierci w XIV wieku, która spustoszyła całą ówczesną Europę, była epidemią o najwyższej [...]
Buława w rękach Piłsudskiego
Dnia 14 listopada 1920 roku na Placu Zamkowym w Warszawie Józef Piłsudski odebrał od wojska buławę marszałkowską. Jednak sprawa nadania Piłsudskiemu stopnia marszałka nie była wcale prosta z punktu widzenia obowiązujących regulacji prawnych. Zgodnie z ustawą z 2 sierpnia 1919 r. i dekretem Naczelnego Wodza z 18 lutego 1920 r. zatwierdzenie lub zmiana stopnia wojskowego podlegała szczegółowej weryfikacji dokonywanej przez specjalne powołane w tym celu komisje. Podejmowano próby mianowania Piłsudskiego marszałkiem specjalną ustawą, jednak wniosek ten [...]
Narodziny „nowego Słowackiego”, czyli Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
Krzysztof Kamil Baczyński, poeta i prozaik, żołnierz Armii Krajowej urodził się 22 stycznia 1921 roku w Warszawie. Baczyńskiego wychowywała żarliwa religijnie matka, katoliczka ze zasymilowanej rodziny żydowskiej. Krzysztof skłaniał się ku socjalistycznym ideałom wyznawanym przez ojca. Po maturze zdanej w 1939r. studiował polonistykę na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Był także uzdolniony graficznie i planował naukę na Akademii Sztuk Pięknych. Utwory poetyckie drukował pod pseudonimem Jan Bugaj w wydanych w podziemiu antologiach Pieśń niepodległa (1942r.) i Słowo [...]
Cracovia – pierwszy Mistrz Polski w piłce nożnej
30 października 1921 roku zostały rozegrane ostatnie mecze drugiej edycji mistrzostw Polski w piłce nożnej, które wyłoniły pierwszego historycznego mistrza kraju w tej najpopularniejszej w naszym kraju dyscyplinie sportu. Pierwsza edycja rozgrywek, choć rozpoczęta 25 kwietnia 1920 roku krakowskim derby Cracovii z Jutrzenką, zakończonym wygraną tej pierwszej 8-0, z uwagi na bolszewicką agresję nie została dokończona. Rok później w uratowanym kraju nie było już przeszkód, aby rywalizacja doszła do skutku. Nie było jeszcze ligi (jej historia [...]
Jakim typem jesteś?
„Łatwiej przeniknąć wszechświat niż samego siebie”. Słowa Carla Gustava Junga wyjątkowo trafnie mogłyby puentować całokształt psychologicznego dziedzictwa naukowego tego szwajcarskiego psychiatry i psychologa. W 1921 roku twórca koncepcji psychologii analitycznej opublikował pracę zatytułowaną „Typy psychologiczne”, która opierała się na czterech wymiarach analizy osobowości: ekstrawersja-introwersja, percepcja-intuicja, myślenie-odczuwanie oraz ocenianie-obserwacja. Teoria Junga stała się podstawą wielu testów psychologiczno-osobowościowych. Przyporządkowanie dominującej funkcji w każdej parze pozwala określić kilkanaście typów psychologicznych, z którymi nie raz spotykamy się obecnie w coachingu, [...]
Wyspa z patentem za 1 dolara
Insulina (z łaciny Insula, czyli wyspa) swoją nazwę zawdzięcza wysepkom Landerhansa, gruczołom trzustki, które ją produkują, a które na szczęście dla ludzkości stały się w 1920 r. obiektem zainteresowania Frederica Bantinga. Naukowiec ten podjął się badań nad trzustką i produkowanym przez nią enzymem umożliwiającym regulację poziomu cukru we krwi – insuliną. Insulina jest hormonem odgrywającym zasadniczą rolę w ludzkim organizmie, z którego wytworzeniem dzisiaj w Polsce ma problemy aż 1 na 11 osób. Chorzy na cukrzycę [...]
Karanie pracowitości
Jak mawiał Robert Owen z początkiem XIX w. - Osiem godzin pracy, osiem godzin odpoczynku, osiem godzin snu. Prawie 100 lat temu po wykreowaniu powyższej teorii, dekretem z 1918 r. i ustawą z 1919 r. w Polsce wprowadzono 8-godzinny dzień pracy (z tą jednak różnicą, że i sobota była wówczas dniem pracującym, a tydzień pracy wynosił 46 godzin). Ówczesne czasy nie odznaczają się jednak na kartach historii, a raczej w archiwach polskiego sądownictwa szczególną pochwałą pracowitości. [...]
Raków Częstochowa – od upadku do sukcesu
RKS Raków Częstochowa: wicemistrz Polski, zdobywca Pucharu Polski, zdobywca Superpucharu Polski. Wszystkie te sukcesy osiągnął w 100-lecie rozpoczęcia funkcjonowania swojego protoplasty - Klubu Sportowo-Footbalowego „Racovia”. W marcu 1921 r. rakowska młodzież założyła Klub Sportowo-Footbalowy „Racovia”, który formalnie został zarejestrowany 25 kwietnia 1924 r. Barwy klubu, którego dziedzictwo przyjmuje dziś Raków, były zielono-czarne, a zatem inne niż obecne. Drużyna występowała w zielonych koszulkach z emblematem klubu – zieloną litera „R” na czarnej tarczy i w czarnych spodenkach. [...]
Buch – jak gorąco! Uch – jak gorąco!
Z pewnością niejednemu z nas przypomina się wiersz Juliana Tuwima, gdy w letnim skwarze wczesnego popołudnia przemierzamy ulice miast. Co roku mamy okazje usłyszeć w radiu czy telewizji o rekordowych upałach, czy wyjątkowo gorącym lecie, choć niewielu z nas wie, które polskie lato w historii Polski było najgorętsze. Dokładnie 100 lat temu 29 lipca 1921 r. zanotowano najwyższą temperaturę na terytorium Polski – aż 40,2 °C w Prószkowie, w województwie opolskim. Temperatury zarejestrowane tego dnia stanowią [...]
Od hotelowego boy’a do ikony dobrego gustu i stylu – historia Guccia Gucciego
Historia marki ma swój początek w słynnym londyńskich hotelu Savoy. Wedle różnych przekazów, Guccio Gucci pracował w nim jako windziarz, boy hotelowy lub kelner. Jedno jest jednak pewne, to tam młody Guccio, uciekający z rodzinnej Florencji za lepszym życiem, uświadomił sobie, że o dobrym guście i zacnym stanie portfela decydują przedmioty, którymi się otaczamy. Ze względu na posadę w hotelu naturalnym było, że status ten wyznaczają dobrej jakości skórzane torby i walizy, z którymi podróżowali hotelowi [...]
100 lat legendarnej sztuki magicznej
Od początku powstania iluzji rozrywka ta cieszyła się ogromnym zainteresowaniem, wzbudzając podziw i przerażenie widzów. To, co dla współczesnego widza jest sztampowym trikiem iluzjonisty, którego tajniki w dobie Internetu zostały już ujawnione, 100 lat temu wydawało się być herezją i szarlataństwem. Przecięcie kobiety na pół? Brzmi jak sprawa kryminalna z art. […], lecz w odpowiednich rękach jest tylko sztuką iluzji. Co tak naprawdę o niej wiemy? Jej początek zawdzięczamy iluzjoniście z początku dwudziestego wieku, znanemu pod [...]
Nobel dla Einsteina
W 1879 r. w Ulm urodził się wybitny fizyk – Albert Einstein. Uznawany za jednego z największych geniuszy w historii tuż obok Newtona, Maxwella czy Galileusza. Nauka była dla niego wszystkim. To on właśnie był twórcą teorii względności równoważności masy i energii, znanej wszystkim pod wzorem E = mc2. Jego ogólna teoria względności była i wciąż pozostaje największym przełomem w fizyce XX wieku, obok teorii kwantów. Swoje odkrycie komentował w następujący sposób: „Dlaczego właśnie ja sformułowałem [...]
Disney – początki giganta
„Aby zacząć, musisz przestać mówić i zacząć robić” – to jedno z najchętniej cytowanych powiedzeń Walta Disneya. W 1921 r. Walt Disney „przestał mówić i zaczął robić”, choć mając na względzie w szczególności jego kreacje dubbingowe takie twierdzenie zdaje się być co najmniej przewrotne. W 1921 r. Walt, w garażu wynajmowanym od ojca, stworzył swój pierwszy film animowany Newman Laugh-O-Gram, w którym zresztą sam wystąpił. Użycie nazwiska Newman było tutaj nieprzypadkowe. Frank Newman – główny wystawca [...]
Boks w eterze
2 lipca 1921 roku odbyła się bokserska walka stulecia. Jack Dempsey, aktualny mistrz wagi ciężkiej zwany przez dziennikarzy Młotem z Manassy, stanął w ringu naprzeciwko Georgesa Carpentiera, mistrzowi Europy wszechwag. Dempsey, który większość walk kończył przed czasem, jednej walki unikał jak mógł – walki na frontach I wojny światowej. Carpentiera był bohaterem wojennym. Dla speców od marketingu fantastyczna narracja. Wybudowano więc w Jersey City specjalnie nowy stadion na ponad 80 000 miejsc. Walka zakontraktowana została na [...]
Pod Czarną Flagą
W roku 1921 na ekrany amerykańskich kin wszedł film zatytułowany „Jesse James. Pod Czarną Flagą”. Jesse James był już wtedy postacią legendarną. Choć historycy tego nie potwierdzają, widziano w nim amerykańskiego Robin Hooda, który napadała na banki, pociągi i dyliżanse, żeby następnie dzielić swoją zdobycz wśród potrzebujących. Wszystko to po przegranej przez Konfederatów wojnie secesyjnej, których James i jego brat Frank czynnie wspierali w walce partyzanckiej. Jesse James nigdy nie został złapany, choć stał się celem [...]
Okno na świat – port w Gdyni
Port w Gdyni ma historię prawie tak odległą jak samo miasto. Budowę portu rozpoczęto w maju 1921 roku, zaś prawa miejskie Gdynia uzyskała niespełna 5 lat później. Pierwsze prace projektowo-budowlane rozpoczęły się dokładnie 29 maja 1921 roku. Port w założeniach miał być przeznaczony dla małych okrętów wojennych oraz pełnić funkcję schronienia dla rybaków. Co ciekawe, podjęcie decyzji o budowie portu nastąpiło przed formalną decyzją wyrażoną przez władze. Dopiero pod wpływem presji społecznej pod koniec września 1922 [...]
Krótka historia Chanel nr 5
Dane wskazują, że gdzieś na świecie, co minutę, kupuje się butelkę Chanel No. 5. Przełomowy zapach pozostaje na szczycie międzynarodowych list najlepiej sprzedających się zapachów już sto lat od jego stworzenia przez Ernesta Beaux, perfumiarza na dworze rosyjskim, przedstawionego Gabrielle Chanel przez jej ówczesnego kochanka, Wielkiego Księcia Dmitrija Romanowa. Dimitr Romanova uciekł z rewolucyjnej Rosji wraz z chemikiem, który osiedlił się w Biarritz w 1920 roku. Rok później, w 1921 roku, narodził się Parfum No. 5. [...]
Słodkie życie Jana Wedla
1923 r. zapisał się szczególnie na kartach cukierniczej historii całej Polski. To w tym roku rodzinny interes przejął Jan Józef Wedel i rozwinął firmę, budując kolejne fabryki, w tym kultową na warszawskim Kamionku. Jan był synem Emilia i Eugenii oraz wnukiem założyciela marki – Karola Ernesta Wedela, który z powodzeniem zajmował się cukiernictwem w Berlinie i swoje dotychczasowe doświadczenia przeniósł na polski rynek. Podobnie jak ojca, również ścieżka rozwoju Jana była zaplanowana zasadniczo [...]
Lot Jaguara
Historię motoryzacyjnej marki Jaguar rozpoczął William Walmsley, otwierając w Blackpool przydomowy warsztat specjalizujący się w produkcji futurystycznych wózków bocznych do motocykli. Walmsley borykał się jednak z poważnym problemem – ilość zamówień przekraczała jego możliwości produkcyjne (1 wózek na tydzień). 11 września 1922 r. 30-letni Walmsley wszedł w spółkę z 21-letnim entuzjastą motoryzacji, Williamem Lyonsem. Każdy ze wspólników zapewnił kapitał w wysokości £500 (współcześnie ok. £15.000), który miał umożliwić rozwinięcie produkcji wózków bocznych pod [...]
100-lecie Lecha Poznań
Mało który polski klub piłkarski może poszczycić się ponad 100-letnią tradycją. Do elitarnego klubu zespołów piłkarskich z ponad 100-letnim stażem dołączył w 2022 roku Kolejowy Klub Sportowy Lech Poznań. KKS został założony w początkach sierpnia 1920 r. w miejscowości Dębiec (teren dzisiejszego Poznania) jako Lutnia Dębiec. W marcu 1922 klub został przyjęty do Poznańskiego ZOPN, ale nie miało to nic wspólnego z założeniem klubu. Początki klubu nawiązują do organizacji, która nie była bezpośrednio powiązana ze [...]
Świat na czterech kółkach
Rok 1922 r. w świecie motoryzacji miał niemałe znaczenie. I wojna światowa skutecznie spowolniała rozwój tej gałęzi przemysłu, a i również znacznie utrudniła lub wręcz uniemożliwiła wszelkie przedsięwzięcia. Dlatego okres powojenny był tak istotny i zaowocował pewnym odrodzeniem. Z początkiem roku doszło do poważnej fuzji. Jak głosiły nagłówki gazet - Ford przejął Lincolna. W istocie tak też się stało. Ford słynący już wówczas z taniego modelu T, pragnął podbić rynek towarów luksusowych, a [...]
Wyobrażenie o naszej rzeczywistości
W dniu 7 maja 1922 roku w The New York Herlad ukazał się wizjonerski artykuł autorstwa Waltera Lionela George’a pt. „What the World Will be Like in a Hundred Years”. Zaskakującym jest fakt, że większość przewidywań stało się naszą rzeczywistością.Najciekawszymi tezami Waltera George’a opublikowanymi w The New York Herlad były:Kobiety odrzucą myśl, że ich głównym obowiązkiem jest pomaganie mężczyznom. Wybiorą własną ścieżkę kariery, zaś wszystkie stanowiska będą dla nich dostępne.Małżeństwo będzie istniało, jednak rozwody [...]
„E pur si muove”. Pierwsza Uranja
„A jednak się kręci”. Według legendy słowa te miał wypowiedzieć Galileusz przed rzymską inkwizycją w 1633 roku. Tę samą frazę wpisało w swoje logo powstałe w 1919 roku Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. Towarzystwo, które trzy lata później, a więc w 1922 roku, wydało pierwszy oficjalny numer miesięcznika „Urania”. Co piszczało w trawie – pardon, kosmosie – przed stu laty? Polska przystąpiła do Międzynarodowej Unii Astronomicznej, zbudowano obserwatorium astronomiczne na Lubomirze. W tym samym czasie [...]
Pierwsza kobieta w amerykańskim senacie
Rebecca Latimer Felton, 100 lat temu jako pierwsza kobieta dostąpiła zaszczytu zasiadania w izbie wyższej Kongresu Stanów Zjednoczonych, pełniąc przez jeden dzień funkcję senatora. Pierwsza kobieta w senacie została zaprzysiężona 21 listopada 1922 r, a więc niedługo po przyznaniu kobietom praw wyborczych (8 sierpnia 1920 r.) i służyła zaledwie 24 godziny. Rebecca L. Felton została zaprzysiężona mając 87 lat, dziewięć miesięcy i 22 dni, co czyniło ją również najstarszym świeżo upieczonym senatorem. Swoją [...]
Narodziny mistrzów
Obaj urodzili się w 1922 roku – Fijałkowski 4, a Fangor 15 listopada. Obaj stali się kluczowymi przedstawicielami polskiego malarstwa drugiej połowy XX wieku. Stanisław Fijałkowski studiował w łódzkiej PWSSP i był uczniem dwóch innych koryfeuszy polskiej sztuki – Władysława Strzemińskiego i Stefana Wegnera. Po skończeniu uczelni został jej pracownikiem, a w 1983 profesorem. Swoje fascynacje malarskie rozpoczynał od impresjonizmu i kubizmu, ale już pod koniec lat pięćdziesiątych poświęcił się abstrakcji. Swoje prace [...]
Złożony na ołtarzu nienawiści
Gabriel Narutowicz został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na pierwszego w historii Polski Prezydenta RP dnia 9 grudnia 1922 r. Wiadomość o jego wyborze bardzo szybko rozeszła się po warszawskich ulicach, a niezadowolony lud rozpoczął pierwsze demonstracje jeszcze zanim posłowie i senatorowie tworzący Zgromadzenie Narodowe zdążyli opuścić gmach Sejmowy. Już od początku polskie gazety sprzyjające przeciwnikom przyszłego prezydenta rozpoczęły szerzenie niebezpiecznej dezinformacji, podając do wiadomości publicznej, że rzekomo działający wcześniej jako minister robót publicznych [...]
Narodziny Wiesława Michnikowskiego
Polskie kino, tak jak i sceny teatralne, z każdym rokiem ubożeją. W niepamięć odchodzi pokolenie aktorów narodzonych przed II wojną światową, czerpiących z tradycji kina przedwojennego, a także (o ile nie w szczególności) scen teatralnych czy też kabaretowych. Kabaretowych w rozumieniu wykwintnego, inteligentnego dowcipu, który umiejętnie wykorzystywał niedomówienia, aby greps był „bardziej inteligentny". Niewymownym przedstawicielem tego nieodżałowanego pokolenia był urodzony w dniu 3 czerwca 1922 r. - Wiesław Michnikowski, którego kreacje w Kabarecie [...]
Niels Bohr – król atomu
Niewiele jest tematów tak kontrowersyjnych jak energia atomowa. Z jednej strony wszyscy mamy w pamięci bombardowanie Hiroshimy i Nagasaki, awarię elektrowni atomowej w Czarnobylu, katastrofę w Fukushimie czy też pozostawanie na krawędzi konfliktu nuklearnego w czasach zimnej wojny. Z drugiej strony w energetyce jądrowej upatruje się remedium na współczesne problemy z dostawami energii, a sam rozwój nauki w dziedzinie atomistyki miał niebagatelny wpływ na światową medycynę. W zakresie samego zastosowania w energetyce już [...]
Wielki Gatsby
Film pt. „Wielki Gatsby” powstał na podstawie powieści amerykańskiego pisarza Francisa Scotta Fitzgeralda, czołowego twórcy tzw. straconego pokolenia pisarzy amerykańskich. Fabuła filmu toczy się w 1922 r. w Nowym Jorku. W mieście rozkwita nielegalny handel alkoholem, a ceny akcji na Wall Street idą w górę. Skorzystać z tego chce niespełniony pisarz Nick Carraway, który wprowadza się do małego domku na Long Island, położonego pomiędzy bogatymi posiadłościami oraz rozpoczyna pracę na giełdzie. Na przeciwnym brzegu [...]
Dzień, w którym 13 milionów telefonów zamilkło na minutę
Alexander Graham Bell zmarł 2 sierpnia 1922 roku w wieku 75 lat. W dniu jego pogrzebu 13 milionów telefonów – urządzenia, które historia połączyła na zawsze z jego nazwiskiem, zamilkło na minutę w hołdzie dla tego niezwykłego człowieka. Niezwykłego wcale nie dlatego, że wynalazł telefon. Niezwykłego, bo jego życie mogłoby wypełnić biografię kilku albo nawet kilkunastu innych osób. Urodzony w rodzinie zajmującej się zagadnieniami mowy, Bell potrafił wymówić prawidłowo słowa napisane w innym, [...]
„Moda, w której nie można wyjść na ulice, nie jest modą” Coco Chanel
13 września 1922 roku Nowy Jork został sterroryzowany przez chuligańskie grupki młodzieży. Policja nie była w stanie zgasić zamieszek w zarodku: gdy udało się opanować sytuację w jednej dzielnicy, temperatura buntu rosła już w kolejnej. Manhattan od Amsterdam Avenue wypełniała gromada tysięcy podlotków walczących z ignorancją wobec niepisanego obyczaju. Niektórzy (np. niejaki A. Silverman) zostali nawet skazani przez tzw. Nocny Sąd na kilkudniowy areszt. Aresztowań było jednak zdecydowanie więcej, podobnie jak skaleczeń, obrażeń, [...]
Pierwszy sąd narodów świata
Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej narodził się na podstawie Paktu Ligi Narodów jako zapowiedź lepszej przyszłości po I wojnie światowej, w której spory międzypaństwowe miały nie być już dłużej rozwiązywane bronią. Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (dalej jako: „STSM” oraz „Trybunał”) miał być neutralnym miejscem, w którym państwa mogły dochodzić sprawiedliwości w duchu pokoju oraz ogólnoświatowej współpracy na rzecz lepszego jutra. Oficjalnie swoją działalność STSM rozpoczął 30 stycznia 1922 r. i działał przez następne 24 [...]