Badanie trzeźwości pracowników od zawsze budzi emocje zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników. Ostatnia nowelizacja przepisów w tym zakresie przyznała pracodawcom kompetencje do samodzielnego przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników na obecność alkoholu oraz środków działających podobnie do alkoholu. Dotychczas pracowników takiej kontroli mogła poddawać wyłącznie policja, a pracodawca tylko za zgodą pracownika. Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza znaczące uprawnienie dla pracodawców, które jednak zostało ograniczone pewnymi obowiązkami, które musi spełnić pracodawca, chcący samodzielnie dokonywać badań trzeźwości swoich pracowników.

Aby więc pracodawca mógł przeprowadzić samodzielnie kontrolę trzeźwości swoich pracowników, przede wszystkim spełnione muszą zostać dwa warunki. Pierwszy, uzasadniający konieczność przeprowadzenia kontroli, która według Kodeksu pracy będzie konieczna wtedy, gdy niezbędna jest do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub też ochrony mienia oraz drugi z warunków gwarantujący pracownikowi poszanowanie podczas samodzielnego badania przez pracodawcę trzeźwości pracownika jego godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Konsekwencją pozytywnego wyniku testu pracownika wskazującego na spożywanie przez pracownika alkoholu lub innych środków działających podobnie do alkoholu w organizmie człowieka jest zakaz dopuszczenia pracownika do pracy.

Kontrola trzeźwości pracowników nie jest nowością. Była już stosowana w wielu branżach szczególnie narażonych na duże ryzyko wystąpienia wypadków przy pracy bądź utraty zdrowia lub życia osób trzecich. Mowa tutaj przykładowo o branży transportowej czy budowlanej, ale nie tylko. Dlatego też ustawodawca wprowadzając do Kodeksu pracy możliwość dokonywania kontroli trzeźwości przez pracodawcę nie ograniczył jej do konkretnie wskazanych sektorów. Dał takie uprawnienie wszystkim ze względu na to, że jak wskazał – z uwagi na ilość branż, ich zróżnicowanie oraz powstawanie nowych, nie ma możliwości wprowadzenia takiego określenia w akcie powszechnie obowiązującym. Ponadto możliwość prowadzenia kontroli uzależniona jest od przesłanek ustawowych, a nie przedmiotu działalności firmy. W niektórych firmach możliwe będzie objęcie kontrolą całych działów, natomiast w innych jedynie poszczególnych stanowisk.

Konieczne jest zatem wprowadzenie przez pracodawców zmian w wewnątrzzakładowych regulacjach. Pracodawcy powinni zweryfikować zapisy obowiązujących w zakładach pracy aktów i w przypadku podjęcia decyzji o możliwości samodzielnego kontrolowania trzeźwości pracowników, dookreślić m.in. jakiej grupy pracowników miałaby kontrola dotyczyć, jak będzie przebiegała, kto będzie uprawniony do jej przeprowadzenia, a także jakie urządzenia zostaną wykorzystane do badania, jak często i w jakim czasie będą odbywać się badania, czy nawet gdzie będzie następowało badanie.

Należy podkreślić, że badanie przez pracodawcę trzeźwości jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem pracodawcy i nie wpływa na uprawnienie Policji do przeprowadzania takich kontroli. Istnieje zatem możliwość przyjęcia przez pracodawcę częściowego wykorzystania uprawnień ustawowych na przykład w przypadku gdy pracodawca postanowi, że będzie badał tylko trzeźwość pracowników pod kątem pozostawania pod wpływem alkoholu, ale już nie będzie badał czy pracownik pozostaje pod wpływem innych substancji działających na organizm człowieka podobnie jak alkohol.

W przypadku gdy pracownik nie zgadza się z wynikiem samodzielnego badania przeprowadzonego przez pracodawcę na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy z uwagi na stan trzeźwości, badanie takie przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.

Podsumowując, pracodawca dzięki nowelizacji Kodeksu pracy otrzymał uprawnienie do badania trzeźwości pracowników, ale nie jest zobowiązany, aby taką kontrolę przeprowadzać. Nie należy zapominać, że to na nim ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W przypadku jeżeli jednak pracodawca zdecyduje się na wprowadzenie w zakładzie pracy samodzielnych badań trzeźwości, powinien wprowadzić odpowiednie zmiany do wewnętrznych aktów obowiązujących w zakładzie pracy i dostosować je do nowych wymogów.

Monika Domańska
Monika Domańska
monika.domanska@dgtl.law | zobacz inne wpisy tego autora