31 sierpnia 2023 r w życie weszła ustawa, która m.in wprowadziła zmiany w UPCC. Ustawa zniosła obowiązek opłacania PCC przy zakupie pierwszej nieruchomości z rynku wtórnego. Przepisy nie określiły jednak wprost, czy w sytuacji, gdy nabywcą mieszkania jest osoba spoza Unii Europejskiej posiadająca mieszkanie poza terytorium Unii Europejskiej taka osoba w przypadku nabycia mieszkania w Polsce zostaje zwolniona z obowiązku zapłacenia PCC. Nie sprecyzowano bowiem, czy do nieruchomości posiadanych w chwili nabycia mieszkania w Polsce liczą się też nieruchomości położone poza granicami Unii Europejskiej. Powstaje zatem pytanie jak należy zakwalifikować sytuację, w której przykładowo mieszkanie w Polsce nabywa obywatel Ukrainy posiadający tam mieszkanie w czasach, gdy jako jej obywatel mieszka od kilku lat w Polsce, ma polskie obywatelstwo i jako polski obywatel nie ma do tej pory żadnego mieszkania na terenie Polski.

Czy mając mieszkanie na Ukrainie taka osoba jest zwolniona z obowiązku opłacania PCC przy zakupie mieszkania w Polsce? Czy, ponieważ ustawa nie określa tego wprost, do określenia liczby mieszkań liczą się również mieszkania za granicą, gdy w opisanej sytuacji taka osoba nigdy nie miała własnego mieszkania lub domu w Polsce?

Zgodnie z art. 9 pkt 17 ustawy o PCC („UPCC”):

  • zwolniona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych jest sprzedaż, której przedmiotem jest:
  • prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
  • prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego,
  • spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego,

jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach.

W przypadku, w którym kupującemu przysługuje lub przysługiwał udział w opisywanych prawach nabyty tytułem dziedziczenia − by mogło być zastosowane zwolnienie − wielkość przysługującego mu udziału nie może przekroczyć 50 %. Zatem jeżeli kupującemu przysługuje prawo bądź udział w ww. prawach, który został przez niego nabyty innym tytułem niż dziedziczenie, wówczas zwolnienie, o którym mowa w art. 9 pkt 17 ustawy o PCC, nie ma zastosowania.
Jeżeli podatnik posiada mieszkanie poza terytorium Unii Europejskiej (np. na terenie Ukrainy), to nawet jeżeli od kliku lat mieszka w Polsce, ma polskie obywatelstwo i jako obywatel Polski nie ma żadnego mieszkania – zwolnienie nie może być zastosowane.

Według kształtującej się obecnie linii interpretacyjnej organów podatkowych uważa się, że powołanego powyżej przepisu jednoznacznie wynika, że gdy kupującemu w dniu sprzedaży i przed tym dniem przysługiwało prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, to nawet jeśli taki lokal lub dom położony jest/był poza terytorium Polski (tutaj na terenie Ukrainie), to zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych przy zakupie nowego mieszkania w Polsce nie będzie przysługiwało.

Organy podatkowe podkreślają, że w analizowanej sprawie nie ma znaczenia, że mieszkanie, którego podatnik jest lub był właścicielem znajduje się na terenie Ukrainy. Warunkiem do korzystania z ww. zwolnienia jest to, żeby kupującemu w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z wymienionych w przepisie praw ani udział w tych prawach z wyjątkiem udziału, który nie przekracza lub nie przekraczał 50% i został nabyty w drodze dziedziczenia. Jeżeli podatnik nie spełnia powyższych warunków, zwolnienie nie przysługuje. W momencie zakupu na rynku wtórnym lokalu mieszkalnego w Polsce, Podatnik posiada (bądź posiadał) prawo do lokalu mieszkalnego znajdującego się na terenie Ukrainy. W takiej sytuacji, nie będzie mógł skorzystać z ww. zwolnienia przy zakupie lokalu mieszkalnego w Polsce.

Należy zauważyć, że prezentowana przez organy podatkowe linia interpretacyjna wydaje się być systemowo niekonsekwentna. Z jednej strony ustawodawca w podatkach pośrednich kształtuje dwa byty: „unijny” i „poza unijny” z przynależnością do których wynikają lub nie wynikają określone konsekwencje podatkowe odnoszące się, z grubsza biorąc, do tego, czy odpowiednie przepisy znajdują zastosowanie czy też nie. Z drugiej strony, jak widać, zaistnienie określonych okoliczności, które wskazywałyby na przynależność do tego drugiego poza unijnego systemu nie jest równoznaczna ze zwolnienia z określonych rodzajów obciążeń, które skierowane są do podmiotów funkcjonujących w obszarze „unijnym”.

Jako że przepis o zwolnieniu jest dopiero na początku swojego obowiązywania, niezwykle ciekawie będzie obserwować jak będzie kształtowała się linia interpretacyjna organów podatkowych, a w przyszłości jurysdykcja sądów administracyjnych.

Kazimierz Romaniec
kazimierz.romaniec@dgtl.law | zobacz inne wpisy tego autora