Doprecyzowanie czy rozszerzenie?

Obowiązek zapłaty składki zdrowotnej przez prokurentów –doprecyzowanie czy rozszerzenie zakresu podmiotowego przepisów?

Ofensywa Ministerstwa Finansów trwa. Wsłuchując się i pilnie monitorując dyskusję toczoną na łamach prasy i w Internecie uzupełniane są luki spowodowane niedopatrzeniami przy projektowaniu zmian, które weszły w życie od 1 stycznia 2022 r. Przy okazji nowelizacji podatkowego Polskiego Ładu Ministerstwo Finansów zamierza objąć składką zdrowotną prokurentów na takich zasadach jak inne osoby powołane do pełnienia funkcji, np. prezesów spółek czy członków zarządów.

Przepisy w tym zakresie miałyby wejść w życie 1 lipca 2022 r. Co gorsze istnieje niestety ryzyko, że NFZ i Ministerstwo Zdrowia mogą próbować pobierać składki na ubezpieczenie zdrowotne z mocą wsteczną już od 1 stycznia 2022 r. Obecnie, przygotowany przez Ministerstwo Finansów projekt ustawy „o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw”, jest konsultowany publicznie oraz trwają jego uzgodnienia międzyresortowe. Niezależnie jednak od zmian podatkowych projekt zawiera również tzw. „zmianę doprecyzowująca w zakresie podlegania pod ubezpieczenie zdrowotne osób powołanych do pełnienia funkcji” polegającą na objęciu składką na ubezpieczenie zdrowotne także prokurentów. Do tej pory przepis w obowiązującym brzmieniu mówił wyłącznie o osobach powołanych do pełnienia funkcji, czyli np. prezesach spółek czy członkach zarządu.

Art. 7 projektowanej nowelizacji zakłada również zmiany w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.6) – („Ustawa”). Nowa treść art. 66 ust. 1 pkt 35 Ustawy mówi o obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Obecnie, na jego podstawie, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. W nowej wersji mają podlegać osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania oraz prokurenci, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym niezależnie od kwalifikacji do źródła przychodu w rozumieniu ustawy r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dla osób tych w wyniku zmiany projektowanej zmiany treści art. 81 ust. 8 pkt 11a Ustawy podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia pobieranego z tego tytułu.

Projektodawca w uzasadnieniu do przedstawionego projektu stwierdza wyraźnie „Celem zmiany jest doprecyzowanie obowiązującego stanu prawnego w zakresie podstawy składki zdrowotnej osób powołanych do pełnienia funkcji i uzyskujących wynagrodzenie z tego tytułu. Zgodnie z wprowadzonym ustawą z 29 października 2021 r. art. 66 ust. 1 pkt 35a Ustawy, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. Obecne brzmienie zmienianego art. 81 ust. 8 pkt 11a Ustawy także wskazuje, że to kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu powołania stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawodawca w momencie uchwalenia ww. przepisów prawa nie ograniczył wskazanej w nich kategorii „wynagrodzenia” do żadnych konkretnych źródeł przychodu, a zatem wszelkie przychody związane z pełnieniem funkcji na podstawie „aktu powołania” stanowią podstawę ustalenia składki zdrowotnej”

Powyższe oznaczałoby, że wynagrodzenie otrzymywane przez osoby powołane do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania należy będzie traktowane bardzo szeroko – jako wszelką formę przychodu przewidzianą przez przepisy prawa podatkowego jako podstawę ustalenia obowiązków daninowych. Ministerstwo Finansów stwierdza, że celem doprecyzowania obowiązku podmiotu wypłacającego to wynagrodzenie w zakresie obliczania, pobierania z wynagrodzenia ubezpieczonego i odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne), uzasadnione jest wprowadzenie zmiany potwierdzającej powyższe wskazane konsekwencje obowiązujących regulacji. Projektodawcy jasno wskazują, że „w związku z pojawiającymi się wątpliwościami co do podlegania pod wskazany tytuł prokurentów proponuje się wprost wskazać, że katalog osób powołanych obejmuje także prokurentów”. Oznacza to, że również w obecnym stanie prawnym MF uznaje, że wynagrodzenie prokurentów podlega obowiązkowi zapłaty składki zdrowotnej.

Z kolei Ministerstwo Zdrowia w stanowisku z 18 lutego 2022r. wskazuje, że w uzasadnieniu projektu ustawy Polski Ład, stwierdzono, że zaproponowana zmiana art. 66 ust. 1 Ustawy polega na zrównaniu praw i obowiązków osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z osobami powołanymi do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie (są to m.in. członkowie zarządu, członkowie Komisji Rewizyjnej, prokurenci oraz członkowie komisji egzaminacyjnych)”. – A zatem, celem prawodawcy, było objęcie ww. podmiotów obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Ponadto Ministerstwo Zdrowia prezentuje pogląd, że czynność ustanowienia prokury składa się z decyzji o ustanowieniu prokury co do zasady oraz powołania prokurenta – jako wyrażeniu decyzji co do osoby, wobec której ustanawia się prokurę. Oznacza to, że ustanawia się prokurę, ale powołuje się prokurenta, co oznacza, że niezależnie od podmiotu ustanawiającego prokurę, w takim układzie konsekwencją ustanowienia prokury jest powołanie prokurenta. Konkludując, ponieważ powołanie prokurenta jest czynnością, która przynależy do zakresu wyrażenia „akt powołania”, a zatem na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 35a Ustawy, prokurenci są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.

Zasady nakładania danin publicznych wynikające z przepisów art. 84 i 217 konstytucji wskazują jasno, że obowiązki zobowiązanego do zapłacenia daniny powinny być wystarczająco jasno wskazane w ustawie. Jeśli nawet ustawodawca chciał objąć hipotezą pewnej normy prawnej jakąś grupę, ale tego nie zrobił (a taka sytuacja miała miejsce w analizowanej sytuacji, przy chęci objęcia hipotezą art. 66 ust. 1 pkt 35 Ustawy również prokurentów od 1 stycznia 2022 r.), to niedopuszczalne jest wywiedzenie tego obowiązku z treści uzasadnienia do projektu ustawy. Zobowiązany do płacenia podatków lub składek nie może czerpać wiedzy o ciążących na nim obowiązkach z treści wykładni przepisów przygotowanej dla potrzeb jakiegoś resortu, na użytek wewnętrzny, gdyż nie jest to źródło powszechnie obowiązującego prawa

W doktrynie i piśmiennictwie podatkowym wskazuje się, że wykładnia jasnej normy prawnej z powołaniem się na projekt ustawy może prowadzić do wadliwych wniosków, ponieważ źródłem prawa jest ustawa, a nie jej uzasadnienie, co wynika z treści art. 87 konstytucji. „Dopuszczalność sięgania do uzasadnienia projektu ustawy w procesie wykładni przepisów prawa jest zabiegiem wątpliwym, bo wola ustawodawcy winna wynikać z tekstu ustawy (…) (tak np. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 stycznia 2019 r. (sygn. akt VI ACa 923/17). Jeżeli sąd sięga do uzasadnienia projektu aktu normatywnego, to wyłącznie w celu rozwikłania wątpliwości w zakresie wykładni przepisu, zwłaszcza jeśli zawiodą wykładnia językowa lub systemowa. Propozycja zmian i odnoszenie się do interpretacji jedynie potwierdza niedopatrzenie ustawodawcy. Nie powinno to być w żadnym przypadku przesłanka do interpretowania prawa wstecz.

W piśmiennictwie podatkowym stawia się tezę, że wszystko będzie zależeć od sądów, do których trafią ewentualne spory toczone między ZUS-em a przedsiębiorcami. Jeśli te uznają uznają, że zmiana jest doprecyzowaniem obowiązującego od 1 stycznia 2022 r. przepisu to, znając stanowisko Ministerstwa Zdrowia, można się spodziewać i obawiać, że ZUS, który zajmuje się pobieraniem składek, w tym także pobieraniem składki zdrowotnej i przekazywaniem do NFZ, będzie próbował pobrać ją od prokurentów od początku 2022 r. Z kolei, jeżeli zmiana przepisów zostanie potraktowana jako nowy obowiązek, to firmy, które do tej pory płaciły składkę zdrowotną od wynagrodzenia prokurentów będą mogły wystąpić o stwierdzenie i zwrot nadpłaconych składek.