Programiści pod lupą organów podatkowych

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 lutego 2023 r. (sygn. akt II FSK 1890/20) orzekł, że „Pracodawca może zastosować 50-proc. koszty uzyskania przychodu również w przypadku, gdy wypłaca twórcom co miesiąc wynagrodzenie w stałej wysokości, niezależnie od liczby utworów, do których prawa zostały przeniesione na jego rzecz”. Sąd nadmienił ponadto, że „Przepisy nie uzależniają możliwości zastosowania wyższych kosztów od tego, czy wysokość honorarium jest adekwatna do wartości utworu”. W cytowanym tu orzeczeniu pojęcie wynagrodzenia obejmowało też premie i wynagrodzenie za urlop.

Studząc optymizm podatników, należy jednak wskazać, że ten niewątpliwie bardzo korzystny wyrok dotyczy konkretnej spółki w konkretnie zaistniałych okolicznościach faktycznych. Należy przestrzec przed jego automatycznym stosowaniem w oderwaniu od realiów funkcjonowania danego przedsiębiorstwa (podatnika). Porażka przed NSA w pojedynczej sprawie nie oznacza przyzwolenia organów podatkowych na częste odliczanie kosztów autorskich. Co za tym idzie, nie należy się spodziewać, że liczba czynności sprawdzających inicjowanych obecnie przez organy podatkowe zmaleje.

Należy pamiętać, że po wprowadzeniu niekorzystnych zmian podatkowych w 2022 wśród podatników istnieje tendencja do niwelowania strat poniesionych działaniami ustawodawcy. W branży informatycznej obszarem sporu może okazać się ponownie opisywane tu zagadnienie prawidłowego stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów.

Firmy, chcąc zatrzymać najlepszych specjalistów, muszą stwarzać im coraz lepsze warunki pracy. Zastosowanie 50% stawki kosztów uzyskania przychodów pozwala obniżyć podstawę opodatkowania. W konsekwencji wynagrodzenie netto programisty w takiej sytuacji rośnie.
Takie działania, zwłaszcza jeżeli podejmowane są nagle, raptownie i w sposób nieskoordynowany powodują istotne zmiany w rozliczaniu się przedsiębiorców. Wprowadzane w ten sposób zmiany powodują jednak zainteresowanie organów podatkowych, które skutkuje wdrożeniem wobec takiego podatnika czynności sprawdzających.

Obecnie coraz więcej przedsiębiorców otrzymuje pisma dotyczące czynności sprawdzających w zakresie autorskich kosztów uzyskania przychodów. Pytania dotyczą tego kto korzysta z preferencji i na jakich zasadach. Mają charakter zarówno ogólny, jak i szczegółowy. W szczególności dotyczą zaś zasad określania honorarium autorskiego oraz sposobów wyodrębnienia go od innych składników wynagrodzenia. Bardzo prawdopodobne jest to, że podejmowanie takich działań przez organy podatkowe ma zniechęcić podatników do stosowania tego typu rozwiązań mających na celu poczynienie oszczędności podatkowych.

Czynności sprawdzające to często rutynowe działanie fiskusa, prowadzone w przypadkach, gdy organy podatkowe zauważają istotne zmiany w rozliczeniach podatników. Tak może być w sytuacji, gdy dana firma, rozliczając pracowników, wykazuje dzięki 50-procentowym kosztom niższy podatek niż w poprzednich latach, podczas gdy liczba pracowników nie zmieniła się. Czynności sprawdzające nie muszą jednak przekształcić się w kontrolę, jeśli podatnik przedstawi fiskusowi dokumentację potwierdzającą prawo do preferencji podatkowej.
Obecna sytuacja jest zarówno rezultatem zmian wprowadzonych w 2022 r., jak i pokłosiem wcześniejszych zmian wprowadzonych w latach 2018 i 2019 roku w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych odnośnie możliwości stosowania przez określone grupy podatników 50% kosztów uzyskania przychodów przysługujących twórcom. Zmiany te usunęły (przynajmniej w powszechnym odbiorze) na drugi plan konsekwentnie (od 2017 roku) wdrażaną przez organy podatkowe politykę skrupulatnego badania rozliczeń podatników wykonujących pracę twórczą.

Organy podatkowe przyjęły już wówczas dość rygorystyczne podejście do możliwości zastosowania 50-proc kosztów uzyskania przychodów. Zostało ono potwierdzone później w ogólnej interpretacji podatkowej opublikowanym przez Ministerstwo Finansów. Procentowe określenie w umowie wynagrodzenia z tytułu praw autorskich nie budzące uprzednio zastrzeżeń organów, jest obecnie kwestionowane, ponieważ wg kontrolujących stosowanie takiego rozliczenia nie jest dowodem, że dzieło powstało. Niekorzystne stanowisko organów podatkowych sięga również wcześniejszych okresów. Kwestionowana jest prawidłowość odliczeń z tytułu praw autorskich, nawet u podatników posiadających interpretacje indywidualne potwierdzające prawidłowość przyjętego sposobu rozliczenia

Organy podatkowe w swoich działaniach wykorzystują też wprowadzenie do ordynacji podatkowej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, przepisów o raportowaniu schematów podatkowych i zmian w przepisach podatkowych umożliwiających organom podatkowym kwestionować wydane indywidualne interpretacje podatkowe. Od 1 stycznia 2019 r. ryzyko obciąża przedsiębiorcę, jeśli kwestionowane działania zostaną zakwalifikowane jako unikanie opodatkowania, niezależnie od wysokości osiągniętej przez przedsiębiorcę korzyści podatkowej. Działania organów podatkowych wskazują, że zaczynają one korzystać z powyższych uprawnień coraz częściej, gdyż oszczędność podatkowa może osiągnąć w skali roku w przeliczeniu na pracownika/zleceniobiorcę 10 000 zł.

Zasadne zatem staje się rozważenie przeanalizowania stosowanych przez podatników zasad ustalania 50% stawki kosztów uzyskania przychodu przy rozliczaniu pracowników wykonujących pracę twórczą oraz funkcjonującego u podatników systemu rozliczeniowego.

Celem tych działań powinno być, po dokonaniu analizy stosowanej przez podatnika dokumentacji, wprowadzenie ewentualnych korekt jego funkcjonowania. W sytuacji, gdy zastosowanie takiego systemu jest przez podatnika dopiero planowane, stworzenie go i wdrożenie do realizacji biorąc pod uwagę istniejące okoliczności. Korekty/wprowadzane rozwiązania mogą polegać na skonstruowaniu i wprowadzeniu odpowiednio, w zależności od sposobu współpracy spółki z twórcą do stosowanych umów o pracę, regulaminów pracy, opisów zakresów obowiązków pracownika i w razie potrzeby innych projektowanych/zmienianych dokumentów odpowiednich klauzul umożliwiających skorzystanie w rozliczeniach pracowników z preferencyjnej stawki kosztów uzyskania przychodów.

Podjęcie wspomnianych powyżej działań powinno mieć na celu odpowiednie przygotowanie podatnika i wyposażenie go w odpowiednią dokumentację potwierdzająca jego prawo do preferencji podatkowej, jednocześnie uniemożliwiającą przekształcenie czynności sprawdzających w prowadzone przeciwko podatnikowi postępowanie kontrolne.