Jak nie drażnić organów podatkowych?

Wojna na Ukrainie spowodowała napływ rzeszy obywateli Ukrainy do Polski, wyzwalając jednocześnie ogromną życzliwość przejawiającą się w gotowości dokonywania różnorakich świadczeń na rzecz uchodźców.

Niezależnie od samego faktu uchwalenia przez Sejm ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa („Ustawa’),  która co do zasady weszła w życie z dniem ogłoszenia, ale z mocą od dnia 24 lutego 2022 r.” należy zwrócić uwagę , że aby skorzystać ze zwolnień podatkowych, które ta ustawa przynosi,należy udokumentować fakt, że świadczyło się pomoc na rzecz uchodźców. Tylko wtedy można mieć pewność, że podejmowane działania i ewentualnie poniesione koszty zostaną odpowiednio zakwalifikowane i nie będzie potrzeby płacenia przez podatku od udzielonej uchodźcom pomocy.

W zaistniałej obecnie sytuacji z perspektywy podatkowej, najistotniejsza jest ocena sytuacji, w której właściciel nieruchomości udostępnia nieodpłatnie uchodźcy (uchodźcom) pokoje w lokalu mieszkalnym bądź lokal mieszkalnych. W normalnej sytuacji mielibyśmy do czynienia z podlegającym opodatkowaniu użyczeniem. W sytuacji goszczenia uchodźcy, mamy jednak do czynienia z udostępnieniem części lokalu, lokalu czy też nieruchomości nieodpłatnie, ale na zasadach grzecznościowych bez zakreślenia terminu tego udostępnienia.

W razie grzecznościowego, bezpłatnego oddania np. pokoju/mieszkania do używania innej osobie (np. członkowi rodziny) nie powstanie obowiązek podatkowy. Grzecznościowe oddanie innej osobie do używania pomieszczenia w lokalu, w którym zamieszkuje wynajmujący (w nauce prawa cywilnego określane mianem prekarium) bądź lokalu mieszkalnego nie rodzi dochodu podlegającego opodatkowaniu. Prekarium tworzy się mocą faktów dokonanych przez samo udzielenie gościny. Nie jest wymagane składanie żadnego oświadczenia na piśmie. Sporządzenie oświadczenia prekaryjnego na piśmie może jednak bardzo użyteczne zarówno dla udzielającego gościnę jak i dla uchodźcy. Ten pierwszy ma w takiej sytuacji potwierdzenie danych osób, które przyjął w gościnę a także faktu, że udzielił nieodpłatnie gościny uchodźcy z Ukrainy, co w świetle nowo wprowadzonych przepisów może uchronić goszczącego od opodatkowania faktu udzielenia gościny.  Dla uchodźcy taki dokument może być dowodem dla urzędu, że został ugoszczony nieodpłatnie jak również potwierdzeniem posiadania chwilowego adresu do korespondencji.

Ustawa dość oszczędnie  dokonuje zmian w ustawach podatkowych. Zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych jak i w ustawie o podatku od osób prawnych regulacje dotyczą trzech kwestii. Przepisy dookreślają jakie aktywności podejmowane w związku z napływem uchodźców stanowią koszt uzyskania przychodu, jakich nie zalicza się do przychodu oraz jakie są zaliczone do zwolnień podatkowych.

Zarówno w świetle wprowadzonych poprawek do  ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm.9) ) jak i do ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1800, 1927, 2105, 2106, 2269 i 2427)

za koszty uzyskania przychodów uznane zostały:

1. koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy: 1) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy, 2) jednostkom samorządu terytorialnego, 3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, 4) podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego – o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

2. koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na rzecz podmiotów wymienionych w pkt. 1, powyżej o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Do przychodów nie zalicza się wartości: darowizn oraz nieodpłatnych świadczeń, otrzymaną w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Za zwolnienia podatkowe uważa się pomoc humanitarną otrzymaną w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnione od podatku dochodowego jest świadczenie pieniężne (40 zł dziennie) przyznane każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, przybyłych po 24 lutego 2022 r. przyznane na jej wniosek, z tego tytułu nie dłużej niż za okres 60 dni.