Zakładowa organizacja związkowa nie dostarczyła w terminie informacji o liczbie zrzeszanych członków – co z tym zrobić?

10 stycznia 2024 upływa termin, w których zakładowe (i międzyzakładowe) organizacje związkowe powinny złożyć pracodawcom informacje o liczbie zrzeszanych członków, warunkującej posiadanie przez nie uprawnień zakładowej organizacji związkowej. Prawidłowa informacja powinna zawierać informację o liczbie pracowników zrzeszonych w danej zakładowej organizacji związkowej zatrudnionych u pracodawcy oraz o liczbie osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy zatrudnionych u pracodawcy przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Co się dzieje, jeżeli zakładowa organizacja związkowa nie złoży pracodawcy tej informacji w terminie?

Konsekwencje są bardzo daleko idące. Zgodnie bowiem z art. 251 ust. 6 organizacji, która nie wypełniła w terminie obowiązków informacyjnych wobec pracodawcy nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tych obowiązków.

Co to konkretnie oznacza?

• Pracodawca zwolniony jest ze współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach indywidualnych dotyczących członków danej zakładowej organizacji związkowej (oraz pracowników niezrzeszonych którzy wystąpili do tej organizacji z wnioskiem o objęcie ich ochroną). Przykładowo, pracodawca jest w takiej sytuacji zwolniony z konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony i na czas nieokreślony lub zasięgania opinii zakładowej organizacji związkowej w sprawie planowanego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W związku z powyższym pracodawca może również pominąć zakładową organizację związkową, która nie wywiązała się z obowiązku informacyjnego, w kierowaniu zapytania o to, czy dany pracownik jest przez tą zakładową organizację związkową reprezentowany.
• Zakładowa organizacja związkowa, która nie dopełniła obowiązku informacyjnego traci również tzw. uprawnienia gwarancyjne. W szczególności, ustaje szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych, którzy byli nią objęci na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Oznacza to, że w tym okresie wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z działaczem związkowym nie wymaga uzyskania zgody zarządu tej organizacji. Trzeba jednak zachować czujność i jeżeli organizacja związkowa dopełni (po terminie) obowiązku informacyjnego, pracodawca który dokonał wypowiedzenia działaczowi związkowemu podlegającego ochronie na podstawie art. 32 u.z.z. będzie musiał uzyskać zgodę na rozwiązanie umowy w wyniku dokonanego wypowiedzenia (o ile okres wypowiedzenia jeszcze nie upłynął). Art. 32 posługuje się bowiem tzw. szerszą konstrukcją obowiązku uzyskania zgody, obejmującą nie tylko uzyskanie zgody na samo złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu, ale również rozwiązanie umowy o pracę wskutek upływu okresu wypowiedzenia, nawet jeżeli samo wypowiedzenie było dokonane w momencie kiedy działacz związkowy nie polegał ochronie trwałości zatrudnienia.
• Członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowe, która nie wywiązała się z obowiązku informacyjnego przestają korzystać ze zwolnienia od pracy, o którym mowa w art. 31 ustawy o związkach zawodowych i powinni stawić się do świadczenia pracy (bez konieczności wzywania ich przez pracodawcę). Uchybienie temu obowiązkowi może stanowić nawet ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Ponadto, osoby sprawujące funkcje związkowe tracą możliwość korzystania z tzw. doraźnych zwolnień z pracy (na wykonanie doraźnej czynności związanej z pełnioną funkcją związkową).
• Daleko idące skutki mogą wystąpić również w sferze spraw o charakterze zbiorowym. Dotyczyć to będzie zwłaszcza sytuacji, w której zakładowa organizacja związkowa, która nie dopełniła obowiązku informacyjnego jest jedyną organizacją związkową działającą u pracodawcy. W takiej sytuacji pracodawca zyskuje samodzielność w zakresie zmiany niektórych zakładowych źródeł prawa pracy, w szczególności regulaminów – regulaminu pracy, regulaminu wynagradzania, regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i może je zmienić bez konieczności dokonywania uzgodnienia z zakładową organizacją związkową.
• Nieco inaczej sprawa przedstawia się, jeżeli u pracodawcy działa większa liczba zakładowych organizacji związkowych. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek współdziałania w tych sprawach z pozostałymi zakładowymi organizacjami, które wywiązały się z obowiązku informacyjnego.
• Pewne wątpliwości natomiast pojawiają się w kwestii możliwości prowadzenia sporu zbiorowego przez organizację związkową, która nie dopełniła obowiązku informacyjnego. Wątpliwości te pojawiają się w związku z brzmieniem art. 3 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, która jako stronę sporu zbiorowego wskazuje organizację związkową (nie zakładową organizację związkową). W świetle art. 26 pkt. 2 u.z.z należy jednak uznać, że prowadzenie zakładowego sporu zbiorowego jest kompetencją zakładowej organizacji związkowej i to takiej, która spełnia kryteria wskazane w art., 251 ust. 1 u.z.z. Oznacza to, że zakładowa organizacja związkowa, która nie dopełniła obowiązku informacyjnego nie może wszcząć sporu zbiorowego ani być jego stroną.

Natomiast należy zdawać sobie sprawę z faktu, że zakładowa organizacja związkowa, która nie dopełniła obowiązku informacyjnego nie przestaje istnieć – ona nadal istnieje, jedynie nie może wykonywać uprawnień zakładowej organizacji związkowej). Brak złożenia informacji w terminie nie jest również równoznaczny, ze spełnieniem przesłanki do wykreślenia związku zawodowego z rejestru (art. 17 ust. 1 pkt. 3 u.z.z.). Należy bowiem pamiętać, że w związkach zawodowych mogą być zrzeszone nie tylko osoby wykonujące pracę zarobkową na rzecz pracodawcy, ale także emeryci i renciści, wolontariusze, a nawet osoby bezrobotne – które są brane pod uwagę przy stwierdzaniu przesłanki wykreślenia o której mowa w art. 17 ust. 1 pkt. 3 u.z.z.

Należy również pamiętać, że stan braku możliwości korzystania z uprawnień zakładowej organizacji związkowej trwa do czasu dopełnienia przez zakładową organizację związkową obowiązku informacyjnego. Co więcej, pracodawca ma obowiązek umożliwić zakładowej organizacji związkowej złożenie informacji o liczbie członków również po upływie ustawowego terminu. Po złożeniu takiej informacji należy uznać, że organizacja związkowa odzyskuje uprawnienia.

Jeżeli zaś pracodawca powątpiewa w prawdziwość przedstawionej informacji, nie pozostaje mu nic innego jak złożyć zakładowej organizacji związkowej pisemne zastrzeżenia – o czym będzie mowa w kolejnym felietonie….