Porządek być musi

Ukaranie pracownika karą porządkową w dobie zróżnicowanych i doskonalonych systemów zarządzania i motywowania pracowników wydawać by się mogło reliktem minionych czasów. I choć wydaje się, że nie jest to narzędzie już tak często wykorzystywane przez pracodawców, to stanowi nierzadko ostateczność. Jeżeli jednak zaistnieje konieczność ukarania pracownika to warto wiedzieć jak to zrobić, aby w tej trudnej, zarówno dla pracownika jak i pracodawcy sytuacji, zachować także wymagania przewidziane przez obowiązujące przepisy prawa.
Odpowiedzialność porządkową pracowników reguluje kodeks pracy, który jako kary porządkowe przewiduje karę upomnienia, karę nagany a także karę pieniężną. Warto w tym miejscu podkreślić, iż kary te mogą zostać nałożone na pracownika w przypadku naruszenia przez pracownika enumeratywnie wymienionych obowiązków, tj. za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Jednocześnie za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy – pracodawca może zastosować karę pieniężną.

Kary porządkowe co należy podkreślić nie służą do karania pracownika za inne porządkowe uchybienia przy wykonywaniu pracy a już na pewno nie są instrumentem, którym pracodawca mógłby się posługiwać, aby wpływać na wydajność pracownika czy na sposób świadczenia przez niego pracy.

Odpowiedzialność porządkową może zastosować każdy pracodawca wobec każdego pracownika. Przepisy prawa nie przewidują tutaj wyłączeń, przy czym słusznie doktryna prawa zaznacza, iż wobec członków zarządu posiadających umowę o pracę nałożenie kar porządkowych nie tylko wydaje się bezcelowe co z przyczyn formalnych jest wręcz czasami niemożliwe. Jednocześnie podkreślić należy, iż pracodawcy nie mają obowiązku nakładania na pracownika kar porządkowych, a jedynie uprawnienie, co oznacza, iż jeżeli zostaną spełnione przesłanki do udzielenia pracownikowi kary porządkowej to pracodawca decyduje, czy taką karę w przypadku danego pracownika chce zastosować. Nie zawsze taki środek dyscyplinujący będzie najlepszą metodą ukarania pracownika. Może bowiem znacząco wpłynąć na dalsze pogorszenie się stosunku pracownika do wykonywanej pracy.

Aby kara porządkowa formalnie została uznana za nałożoną zgodnie z regułami obowiązującego prawa nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia, a pracownik musi uzyskać szansę wypowiedzenia się odnośnie zdarzeń, za które pracodawca chce go ukarać. Wysłuchanie pracownika stanowi obligatoryjny element procesu nakładania kary, a często to właśnie on jest pomijany przez pracodawców podczas przeprowadzania procedury nałożenia kary.

Konieczne jest również zawiadomienie pracownika na piśmie o nałożeniu kary, które powinno wskazywać rodzaj naruszonego obowiązku pracowniczego oraz datę dopuszczenia się przez pracownika tegoż naruszenia. Niezbędne jest również zamieszczenie pouczenia o prawie i terminie na zgłoszenie przez pracownika sprzeciwu od decyzji dotyczącej nałożenia kary porządkowej.
Aby uniknąć zakwestionowania przez sąd nałożenia kary porządkowej niezbędne jest przed jej wydaniem rozważenie przez pracodawcę czy rodzaj obowiązku naruszonego przez pracownika, stopień jego winy oraz dotychczasowy stosunek do pracy uzasadnia udzielenie kary porządkowej. Wina jest elementem subiektywnym, wynikającym z nastawienia pracownika do naruszenia, do którego doszło. W doktrynie szeroko podzielany jest pogląd, iż jeżeli brak jest możliwości wykazania winy pracownika to również brak jest możliwości wykorzystania środka dyscyplinującego w postaci kary porządkowej.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników jest środkiem dyscyplinującym, który może zostać wykorzystany przez pracodawcę, ale nie należy zapominać, iż tylko w przypadkach przewidzianych przez ustawę i z zachowaniem procedury zastosowania takiej kary. Równie ważne jest to, iż to do pracodawcy należy decyzja czy środek ten uzna za niezbędny do osiągnięcia celu jakim jest wpłynięcie na zachowanie pracownika, nie zawsze bowiem najkrótsza droga pozostaje tą właściwą.