Odpowiedzialność pracownika cz. II

Kodeks pracy przewiduje pełną odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone, dzieląc mienie powierzone na dwie kategorie – mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu i mienie powierzone z obowiązkiem wyliczenia się. Do drugiej z kategorii zaliczymy na pewno pieniądze, do pierwszej zaś pozostałe przykładowo wymienione w kodeksie pracy mienie tj. papiery wartościowe, kosztowności czy też narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, w tym także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.

Kodeks pracy przewiduje możliwość powierzenia również innego mienia niż to wskazane powyżej, które pozostaje wylistowane w kodeksie pracy. Rozróżnienie mienia na to wymienione w kodeksie i na to objęte generalną normą ma znaczenie z uwagi na fakt, iż odpowiedzialność pracownika za pierwszą kategorię mienia jest do pełnej wysokości szkody, zaś w przypadku powierzenia innego mienia to Radzie Ministrów przysługuje uprawnienie do uregulowania odpowiedzialności pracownika za to mienie w formie rozporządzenia.

Aby móc mówić o odpowiedzialności pracownika za powierzone mienie, najpierw musi dojść do jego powierzenia. Aby powierzenie uznać za skuteczne, pracodawca musi mienie przekazać pracownikowi i zdecydowanie w tym wypadku warto jest zachować formę pisemną, sporządzając protokół przekazania mienia wraz z pokwitowaniem pracownika, iż mienie to odebrał. Dobrze widziane będzie takie określenie sprzętu, aby jego identyfikacja nie przysparzała kłopotów, np. w przypadku powierzenia urządzeń elektronicznych – wpisanie ich numerów seryjnych.
Warte podkreślenia jest to, iż odpowiedzialność za mienie powierzone może mieć charakter odpowiedzialności indywidualnej lub współodpowiedzialności kilku pracowników, jeżeli wspólnie sprawują oni pieczę nad mieniem.

W niektórych przypadkach pracodawcy z całą pewnością powinni rozważyć zawarcie z pracownikami umowy o współodpowiedzialności materialnej. Daje ona bowiem szanse przyjęcia przez pracowników wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie z obowiązkiem wyliczenia się z niego. Przygotowanie tego typu umowy najlepiej powierzyć specjaliście będzie ona bowiem użyteczna i w pełni oddająca intencje stron – jeżeli zostanie dopasowana „na wymiar” dla danego pracodawcy i jego pracowników.

Po pierwsze dlatego, że umowę o współodpowiedzialności materialnej należy zawrzeć na piśmie. Umowa zawarta w innej, niższej formie będzie nieważna np. zawarta w sposób ustny. Po drugie umowa powinna określać w jakiej części którzy pracownicy ponoszą odpowiedzialność za powierzone mienie. Należy jednak mieć świadomość, iż pracownik nie ponosi odpowiedzialności w wysokości ustalonej z góry w umowie o współodpowiedzialności materialnej, jeżeli szkoda zostanie spowodowana przez innego pracownika. Wreszcie również nie każdy pracodawca będzie mógł przystąpić z pracownikami do zawarcia umowy o współodpowiedzialności materialnej.

Warto podkreślić, iż pracownik za mienie powierzone odpowiada do pełnej wysokości bez względu czy do szkody dojdzie z winy umyślnej czy też nieumyślnej. Oczywiście odpowiedzialność ta dotyczy tylko normalnych następstw własnego działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Oznacza to, że pracownik nie odpowie za szkodę wynikającą z ryzyka związanego z prowadzeniem działalności przez pracodawcę czy w zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniła się do powstania lub zwiększenia szkody.

Ponadto pracownik ma możliwość wyłączenia swojej odpowiedzialności za powierzone mienie w sytuacji, w której wykaże, iż szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. W tym przypadku ciężar dowodu spoczywa na pracowniku, to on bowiem jest stroną wynosząca korzyść z udowodnienia, iż do szkody na powierzonym mieniu doszło wskutek przyczyn od niego niezależnych.

Mając na uwadze, że kodeks pracy nie zawiera katalogu zamkniętego mienia, które może zostać pracownikowi powierzone, zakres wykorzystania powierzenia w praktyce jest naprawdę bardzo szeroki. Pracodawca ze swojej strony powinien zapewnić pracownikowi niezbędne warunki umożliwiające efektywne sprawowanie pieczy nad przekazanym mieniem, a także odpowiednio dokonać powierzenia pracownikowi lub grupie pracowników, aby uniknąć późniejszych komplikacji w ustaleniu odpowiedzialności za szkodę na mieniu.