Michael Collins przemawiający do tłumu w Cork w Dzień Świętego Patryka (17 marca 1922 r.)

W trakcie kilkumiesięcznych negocjacji brytyjski interes reprezentował ówczesny premier Wielkiej Brytanii – Lloyd George (co ciekawe był on również przeciwnikiem idei oddania Polsce Górnego Śląska – podczas konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. miał zażartować, mówiąc że „Oddać Polakom śląski przemysł to jak dać małpie zegarek.”), Strona irlandzka była reprezentowana przez Michaela Collinsa -irlandzki polityk, a także założyciel oraz przywódca IRA, tj. Irlandzkiej Armii Republikańskiej oraz Arthur Griffith – irlandzki polityk, również jeden z przywódców podczas irlandzkiej wojny o niepodległość toczącej się w latach 1919-1921 r.

W wyniku podpisania powyższego traktatu powstało Wolne Państwo Irlandzkie, które funkcjonowało od 1922 r. do 1937 r. Należy podkreślić, że formalnie było ono uwolnione spod kontroli Zjednoczonego Królestwa, jednakże nadal stanowiło dominium brytyjskie.

Następnym krokiem obu stron po podpisaniu traktatu było jego zatwierdzenie przez oba państwa. W Londynie zarówno Izba Gmin, jak i Izba Lordów przyjęła Traktat angielsko-irlandzki znaczną większością głosów. Jednakże sytuacja wyglądała zgoła odmiennie w Dublinie, gdzie parlament ratyfikował traktat tylko nieznaczną większością głosów, tj. 64 „za” i 57 „przeciw”. Taki wynik głosowania spotkał się z burzliwą reakcją części społeczeństwa i polityków, w tym Eamona de Valery (uważanego za jednego z najwybitniejszych irlandzkich polityków w XX w.) i części IRA. Punktami zapalnymi były m.in. zachowanie przysięgi wierności wobec brytyjskiego króla przez Irlandię oraz możliwy, trwały podział państwa irlandzkiego wiążący się z przyjętym traktatem. Historia pokazała, że do podziału finalnie doszło, a ponadto trwa on do dziś.

W odpowiedzi na dokonaną ratyfikację, Eamona de Valery rozpoczął wojnę domową trwającą w latach 1922-1923, toczącą się między zwolennikami oraz przeciwnikami Traktatu angielsko-irlandzkiego. Niniejsza wojna stała się czynnikiem głęboko dzielącym irlandzkie społeczeństwo i generującym liczne podziały.

W kwietniu 1922 r. przeciwnicy traktatu opanowali zbrojnie Four Courts, czylisiedzibę czterech irlandzkich sądów w tym Irlandzkiego Sądu Najwyższego w centrum Dublina. Rząd irlandzki podjął działania w celu odbicia gmachu w czerwcu 1922 r. Podczas walk doszło do wybuchu magazynu amunicji, który zniszczył mieszczące się w podziemiach budynku archiwa państwowe. Wybuch doszczętnie zniszczył zgromadzone dokumenty obejmujące prawie tysiąc lat irlandzkiej historii.

Należy podkreślić, iż mimo że Traktat angielsko-irlandzki był znaczącym punktem na drodze do niepodległości Irlandii, przyczynił się również do trwającego do dzisiaj podziału Irlandii na dwie, całkowicie odrębne od siebie części: Republikę Irlandii, cieszącą się pełną niepodległością od 1949 r. oraz Irlandię Północną, będącą nadal częścią państwa brytyjskiego.

Jagoda Gospodarek
jagoda.gospodarek@dgtl.law | zobacz inne wpisy tego autora