Wzorzec działania
Z całego systemu przepisów prawa można wywieść szereg obowiązków spoczywających na członkach zarządu. Zakres podstaw, w oparciu o które można ustalić osobistą odpowiedzialność członka zarządu wręcz przytłacza – przepisy karne, podatkowe, z zakresu ochrony konkurencji itd. Kodeks spółek handlowych daje członkom zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wytyczne co do sposobu zachowania w niektórych sytuacjach. Oprócz tego, przepisy kodeksu spółek handlowych zakreślają również ogólny model działania członka zarządu, rodzaj wzorca zachowania, którego naruszenie będzie determinować negatywną ocenę działań członka zarządu.
Sprzeczność interesów spółki z interesami członka zarządu
Zgodnie z ksh, w przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, członek zarządu powinien zrobić 2 rzeczy: ujawnić sprzeczność interesów oraz wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw. Może również żądać zaznaczenia tego w protokole. Regulacja dotyczy także sprzeczności z interesami współmałżonka członka zarządu, jego krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązany osobiście. Niegdyś przepis art. 209 ksh nakazywał jedynie wstrzymanie się od udziału w takiej sprawie, obecnie równie istotnym jest ujawnienie sprzeczności interesów.
Ujawniać musi główny zainteresowany – członek zarządu, którego dotyczy sprzeczność (lub którego rodziny lub bliskich dotyczy sprzeczność). Komu jednak należy taką sprzeczność ujawnić? Trudno uznać, że miałby to być ktokolwiek inny niż sama spółka reprezentowana przez zarząd. Dopóki zatem mamy do czynienia z zarządem wieloosobowym, wydaje się to możliwe do realizacji.
Głosy doktryny wskazują, że wstrzymanie się członka zarządu od udziału w rozstrzyganiu danej sprawy oznaczać będzie uwzględnienie tego członka na potrzeby ustalenia kworum, jeśli jest wymagane. Jednakże, oznacza także, że głos członka zarządu, którego interesy stoją w sprzeczności z interesami spółki, w ogóle nie powinien być oddany – także w formie głosu wstrzymującego się.
Natomiast, w odniesieniu do spółki jednoosobowej, sytuacja jest nieco trudniejsza. Przepisy nie odpowiadają na pytanie, jak w takim przypadku miałoby wyglądać ujawnienie sprzeczności oraz wstrzymanie się od udziału w sprawie. Wydaje się jednak, że w takim przypadku ujawnienie powinno ze względów czysto formalnych zostać doręczone samej spółce, tj. na jej adres rejestrowy, ale także na ręce organu powołującego zarząd (rada nadzorcza lub – stosownie do sytuacji – zgromadzenie wspólników).
I teraz uwaga: naruszenie opisanych wyżej zasad nie powoduje nieważności czynności, od której członek zarządu powinien był się powstrzymać. Ale nie wyklucza to odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 293 ksh.
Zasady działania członka zarządu
W 2022 r. ustawodawca wprowadził do ksh dodatkowe wytyczne odnośnie sposobu wykonywania obowiązków przez członków zarządu. Do ksh wprowadzono art. 209(1) stanowiący, iż „członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki”, a także, że „członek zarządu nie może ujawniać tajemnic spółki także po wygaśnięciu mandatu”. Wymóg należytej staranności członka zarządu istniał wcześniej w ksh, jednak był umieszczony w rozdziale mówiącym o odpowiedzialności członka zarządu. Obecnie jest częścią regulacji dot. zarządu jako organu spółki.
Obowiązek zachowania lojalności nie został szczegółowo doprecyzowany przez ustawodawcę. Należy więc przyjąć, że lojalność to pewne ogólne reguły działania, w które wpisane są dobre obyczaje, ale także uczciwość.
Nowym postanowieniem w stosunku do poprzedniego stanu prawnego jest nieograniczony czasowo wymóg zachowania poufności tajemnic spółki. Ksh nie wskazuje, co rozumie przez tajemnice spółki, ale pomocniczo można się odwołać do przepisów art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, która mówi, że są to „Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.”
Nie jest możliwa zmiana zasad opisanych powyżej. Żadne postanowienie umowne nie może zwolnić członka zarządu z obowiązku ich przestrzegania, ani też ograniczyć ich stosowania. Przepisy w tym zakresie są bezwzględnie obowiązujące.
Skutki naruszeń
Jak już wspomniano powyżej, naruszenie zasad działania w przypadku sprzeczności interesów spółki i członka zarządu (lub innych osób wskazanych przez ksh), jak również zasad działania przy wykonywaniu obowiązków członka zarządu, może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu. W przypadku poniesienia przez spółkę szkody na skutek sprzecznego z prawem działania lub zaniechania członka zarządu, a zatem również z zasadami opisanymi powyżej, taki członek zarządu ponosi odpowiedzialność za taką szkodę.
Oznacza to, że nawet na pozór „zwykłe” działanie operacyjne członka zarządu może w określonych okolicznościach prowadzić do jego odpowiedzialności wobec spółki.
Zgłoś to
