Cel przymusowego wykupu
Istotnym celem przymusowego wykupu udziałów jest usprawnienie procesu zarządzania spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek, a także zapewnienie stabilności i sprawnego funkcjonowania spółki z o.o. poprzez uzyskanie pełnej kontroli nad spółką zależną. Ponadto, w sytuacji, gdy mniejszościowy wspólnik staje się zagrożeniem dla interesów spółki, jej wspólników czy też samego rynku, przymusowy wykup udziałów może stanowić również skuteczne narzędzie zarządzania ryzykiem i ochrony przed negatywnymi konsekwencjami wynikającymi z długotrwałego konfliktu czy niesprawnej współpracy wspólników, w szczególności wspólnik mniejszościowy utrudnia zarządzanie spółką notorycznym zaskarżaniem podejmowanych w niej uchwał.
Podstawy prawne przymusowego wykupu udziałów
Art. 21(11) Kodeksu Spółek Handlowych stanowi, że:
§ 1. Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego. Przepisy art. 417 § 1-3 i art. 418 § 2, 2b oraz § 3 zdanie drugie i trzecie stosuje się odpowiednio.
§ 2. Umowa albo statut spółki zależnej może przewidywać, że uprawnienie, o którym mowa w § 1, przysługuje spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek mniej niż 90% kapitału zakładowego takiej spółki, lecz nie mniej niż 75% tego kapitału.
Warunki przymusowego wykupu
W ślad za wyżej wskazanym postanowieniem wyróżnić można następujące warunki niezbędne do zrealizowania squeeze out’u:
- Uczestnictwo spółki z o.o., której udziały mają ulec procedurze przymusowego wykupu, oraz spółki dominującej w jednej grupie spółek,
- Posiadanie przez spółkę dominującą co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej.
- Podjęcie przez Zgromadzenie Wspólników spółki dominującej uchwały o przymusowym wykupie udziałów wspólników reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego.
Grupa Spółek
Squeeze out dotyczy podmiotów, które uczestniczą w grupie spółek, tj. spółki dominującej oraz spółki zależnej, kierującymi się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu, uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Jedynie na marginesie wskazać należy, że uczestnictwo w grupie spółek uzależnione jest od podjęcia przez Zgromadzenie Wspólników spółki zależnej uchwały o uczestnictwie w grupie spółek większością ¾ głosów.
Większość niezbędna do podjęcia decyzji o squeeze out
Przymusowy wykup udziałów może zostać zrealizowany w sytuacji, w której spółka dominująca posiada bezpośrednio co najmniej 90% udziałów w kapitale zakładowym spółki zależnej. Jednakże umowa spółki zależnej może przewidywać, że uprawnienie to będzie przysługiwało również spółce dominującej reprezentującej bezpośrednio lub pośrednio mniej niż 90% kapitału zakładowego takiej spółki, lecz nie mniej niż 75% tego kapitału.
Podjęcie uchwały
W celu zrealizowania przymusowego wykupu udziałów wspólników mniejszościowych spółki zależnej, wspólnicy takiej spółki powinni podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów. Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, że konstrukcja squeeze out’u, nie wymaga wystąpienia żadnych ważnych powodów przeprowadzenia przymusowego wykupu udziałów, a w konsekwencji braku konieczności uzasadnienia uchwały o przymusowym wykupie. Powyższe oznacza, że przyczyny podjęcia decyzji o przymusowym wykupie wspólników mniejszościowych są pozostawione wyłącznie w gestii wspólnika większościowego.
Taka uchwała (o ile umowa spółki nie stanowi inaczej) powinna być podjęta bezwzględną większością głosów. Po podjęciu takiej uchwały, wyznacza się wspólnika lub wspólników, którzy zostaną zobowiązani do sprzedaży swoich udziałów.
Cena, po której dokonany jest przymusowy wykup udziałów
Przymusowy wykup udziałów jest dokonywany po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez zgromadzenie wspólników. Jeżeli zgromadzenie wspólników nie wybierze takiego biegłego, to zarząd ma obowiązek zwrócenia się do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny udziałów będących przedmiotem squeeze out’u.
Warto również zaznaczyć, że wspólnicy, którzy mają nabyć udziały od wspólników mniejszościowych i głosowali za uchwałą o przymusowym wykupie udziałów, odpowiadają solidarnie wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu.
Co więcej, uiszczenie ceny zakupu jest kluczowe dla ustalenia momentu przejścia wszelkich uprawnień z udziałów wspólników mniejszościowych na spółkę dominującą, bowiem takie uprawnienia przechodzą na nabywających udziały wspólników mniejszościowych dopiero po uiszczeniu całej sumy wykupu.
Podsumowanie
Przymusowy wykup udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jest instrumentem umożliwiającym skuteczne zarządzanie sytuacjami konfliktowymi czy zagrożeniem dla stabilności spółki. Pozwala to na zwiększenie atrakcyjności spółki dla inwestorów, poprzez centralizację zarządzania. Jednakże, ze względu na istotne konsekwencje dla wspólników, procedura ta powinna być stosowana z rozwagą i z poszanowaniem zasad uczciwości.
