Prawo holdingowe – wprowadzenie
W dniu 13 października 2022 r. zacznie obowiązywać ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, której zasadniczym celem jest wprowadzenie do polskiego prawa regulacji w zakresie prawa holdingowego, nazywanego również prawem grup spółek oraz prawem koncernowym (dalej jako: „Nowelizacja”). Jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu do Nowelizacji: „lata dynamicznego rozkwitu gospodarki przyniosły wiele przykładów wskazujących, iż równolegle z ułatwieniami dla biznesu, prace legislacyjne powinny ogniskować się również na wzmocnieniu instrumentów służących wewnętrznemu nadzorowi podmiotów prowadzących działalność ekonomiczną”.
Zasadniczo w kwestii poziomu uregulowania prawa holdingowego przyjmuje się dwa warianty, pierwszy z nich zakłada pełną regulację prawa holdingowego, natomiast wariant drugi to brak regulacji bądź regulacja ograniczona/szczątkowa. Wariant pierwszy obowiązuje w takich państwach jak Republika Federalna Niemiec, Portugalia, Słowenia, czy Republika Czeska. W pozostałych państwach przyjęto wariant braku bądź ograniczonego uregulowania prawa holdingowego. Polski Kodeks spółek handlowych, na etapie powstawania, zakładał (i wciąż jeszcze zakłada) wariant ograniczonego uregulowania prawa holdingowego.
Komisja kodyfikacyjna ograniczyła się w swoich pracach do uregulowania podstawowych kwestii stosunku dominacji/zależności jak również w zakresie tak zwanych holdingów umownych, czyli w dużym skrócie umów o zarządzanie spółką zależną. Występowanie holdingów umownych w naszych realiach gospodarczych nie spotkało się jednak z większym zainteresowaniem. Zdecydowanie większą popularnością cieszą holdingi faktyczne, czyli te oparte na niesformalizowanym umownie stosunku dominacji i zależności wynikającym z Kodeksu spółek handlowym.
Polski ustawodawca postanowił jednak odróżnić sferę stosunku dominacji i zależności od interesu grupy spółek, poprzez wprowadzenie nowej kategorii prawnej. Interes grupy spółek będzie traktowany jako kwalifikowana forma stosunku dominacji i zależności, w której spółka dominująca kierując się interesem całej grupy spółek dostanie dodatkowe narzędzia, które mają za zadanie umożliwić jej sprawne zarządzanie.
Głównym zamierzeniem Nowelizacji jest uregulowanie kwestii relacji prywatno -prawnych pomiędzy spółkami dominującymi a spółkami zależnymi, uwzględniając przy tym interes członków organów spółek, wierzycieli oraz wspólników mniejszościowych.
Do najistotniejszych zmian wprowadzanych przez Nowelizację należą:
- wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji grupy spółek,
- wprowadzenie możliwości wydawania przez spółkę dominującą, w ramach grupy spółek, poleceń wiążących spółki zależne;
- uregulowanie kwestii wykonania bądź odmowy wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną,
- zwolnienie z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia przez członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorów spółki zależnej,
- uprawnienie wspólników/akcjonariuszy reprezentujących mniej niż 10% kapitału zakładowego do żądania przymusowego wykupu ich udziałów przez spółkę dominującą,
- uprawnienie wspólnika/akcjonariusza (spółki dominującej) reprezentującego co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej do przymusowego odkupu udziałów bądź akcji wspólników mniejszościowych,
- wprowadzenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej spółki dominującej, względem spółki zależnej, wspólników/akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej oraz wierzycieli spółki zależnej za szkodę spowodowaną wykonaniem wiążącego polecenia,
- wprowadzenie odpowiedzialności spółki dominującej względem wspólników/akcjonariuszy spółki zależnej za obniżenie wartości udziałów bądź akcji powstałej na skutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia,
- rozszerzenie kompetencji członków rady nadzorczej, między innymi, w zakresie możliwości z korzystania, na koszt spółki, z usług niezależnego doradcy,
- wprowadzenie regulacji w zakresie organów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej na wzór regulacji dotyczących organów prostej spółki akcyjnej,
- rozszerzenie katalogu przestępstw, których popełnienie stwierdzone prawomocnym wyrokiem wyklucza z możliwości pełnienia funkcji w spółkach kapitałowych.
Zakres regulacji wynikający Nowelizacji jest na tyle obszerny, że powyższe zmiany zostaną szerzej omówione w ramach cyklu artykułów poświęconych prawu holdingowemu.
