Jak dowiadujemy się z uzasadnienia do ustawy nowelizującej Kodeks spółek handlowych, w świetle traktatowej swobody przedsiębiorczości, która jest naczelną zasadą stojącą u podstaw jednolitego rynku, procesy reorganizacji spółek nie ograniczają się jedynie do operacji uregulowanych dotychczas w prawie wtórnym. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej swoboda przedsiębiorczości obejmuje wszelkie środki, które zezwalają lub jedynie ułatwiają prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium innego państwa członkowskiego na takich samych zasadach jak obywatele danego państwa, w szczególności tworzenie i zarządzanie spółkami, w tym ekspansję gospodarczą do innego państwa członkowskiego w postaci operacji przekształcenia, połączenia czy podziału transgranicznego. Swoboda przedsiębiorczości obejmuje prawo spółki utworzonej zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw członkowskich do przekształcenia się w spółkę podlegającą prawu innego państwa członkowskiego. Poza tym jej zakresem objęte są również transgraniczne połączenia lub podziały spółek, które należą do działań gospodarczych, będących szczególną formą wykonywania uprawnienia zagwarantowanego w prawie pierwotnym UE.
Przed nowelizacją Kodeksu spółek handlowych w zakresie operacji transgranicznych przewidywał możliwość dokonania jedynie połączenia transgranicznego. Zgodnie z nowelizacją, do polskiego systemu prawnego został wprowadzony między innymi podział transgraniczny. Aktualnie po nowelizacji podział transgraniczny może zostać przeprowadzony w następujący sposób:
- podział przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej, za udziały lub akcje nowych spółek, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej,
- podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki, tj. przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej,
- podział przez wydzielenie, tj. przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje spółki lub spółek nowo zawiązanych, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej.
Procedura podziału transgranicznego jest możliwa do przeprowadzenia wyłącznie, gdy w jej wyniku dojdzie do przeniesienia majątku spółki dzielonej na spółkę bądź spółki nowo zawiązane w innym państwie członkowski UE, a zatem spółką przejmującą nie może być spółka istniejąca, co odróżnia ten proces transformacji spółek od podziału krajowego.
Nowelizacja wprowadzała możliwości przekształcenia spółki kapitałowej albo komandytowo-akcyjnej w spółkę zagraniczną wymienioną w Załączniku II do dyrektywy 2017/1132 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, podlegającą prawu państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i mającą siedzibę statutową, zarząd główny lub główny zakład na terenie Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, z jednoczesnym przeniesieniem co najmniej siedziby statutowej do tego państwa. Skutkiem przekształcenia transgranicznego polskiej spółki jest jej wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania procedury likwidacyjnej.
W zakresie połączeń krajowych nowelizacja dopuszcza możliwość przejmowania spółek przez spółkę komandytowo-akcyjną. Dotychczas spółką przejmującą mogła być wyłącznie spółka kapitałowa. Dopuszczalne jest również połączenie przez zawiązanie nowej spółki w formie spółki komandytowo-akcyjnej.
Nowelizacja wprowadziła również uproszczenie procedury w kwestii połączeń krajowych. W przypadku, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach połączenie będzie mogło odbyć się bez przyznania udziałów/akcji spółki przejmowanej.
