Kodeks spółek handlowych pozwala obejmować udziały i akcje (spółek kapitałowych) w zamian za wkłady inne niż pieniężne. Zatem nawet jeśli przyszły wspólnik nie dysponuje pieniędzmi lub nie chce ich wydatkować w zamian za swój udział w kapitale zakładowym/akcyjnym, może spółce zaoferować wkłady niepieniężne.
Co może być wkładem niepieniężnym?
Ustawa stawia jednak wobec takiego wkładu niepieniężnego pewne wymogi. Przede wszystkim, musi on mieć charakter zbywalny. Poza tym, przedmiotem wkładu nie może być świadczenie usług lub pracy.
Wkładem niepieniężnym mogą być zatem prawa rzeczowe (a zatem np. własność nieruchomości lub rzeczy, służebności), prawa obligacyjne (np. wierzytelności, udziały w spółkach), ale też prawa majątkowe na dobrach niematerialnych (np. majątkowe prawa autorskie, licencje, prawa ochronne, prawa z rejestracji, patenty, know-how itd.). Ponadto, przedmiotem wkładu niepieniężnego może być przedsiębiorstwo, ale również zorganizowana część przedsiębiorstwa.
Warto przy tym dodać, że w odniesieniu do takich składników majątkowych jak know-how należy zachować ostrożność. W związku z tym, że nie jest to jednoznacznie zdefiniowane dobro i może przybierać różną postać, istotnym jest, aby było możliwe do uchwycenia i faktycznego przetransferowania na spółkę, tj. aby zostało utrwalone w formie materialnej, możliwej do zapoznania się i utylizacji przez spółkę.
Podobnie, z ostrożnością należy potraktować wierzytelności wnoszone tytułem aportu. Wniesienie wierzytelności na pokrycie udziałów jest dopuszczalne. Dotyczy to również wierzytelności o zapłatę za świadczenie przez wspólnika usług lub pracy – wierzytelność taka może stanowić przedmiot aportu. Od tej reguły jest wyjątek – a mianowicie, w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kiedy to wierzytelność z tytułu świadczenia pracy lub usług przy powstaniu spółki aportem być nie może, z uwagi na to, że „wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki nie można wypłacać ze środków wpłaconych na pokrycie kapitału zakładowego, jak również zaliczać na poczet wkładu wspólnika” (art. 158 § 2 ksh).
A co wkładem niepieniężnym być nie może?
Skoro zatem przedmiot wkładu niepieniężnego musi być zbywalny, to w grę nie będą wchodzić wszelkie prawa, które z mocy prawa zbywalne nie są. Zdolności aportowej, przykładowo, mieć nie będą autorskie prawa osobiste, służebności osobiste. Ponadto, wspólnik wchodzący do spółki nie może zaoferować swojej pracy (rozumianej jako wykonywanej na podstawie stosunku pracy) ani usług (czyli wykonywanych na podstawie innych umów, jak np. zlecenia, o dzieło itp.).
Co jeszcze jest istotne?
Wartość aportu musi być realna w odniesieniu do obejmowanych udziałów/akcji. Wkład niepieniężny musi być zatem możliwy do wycenienia i ujęcia w bilansie spółki, a także musi rzeczywiście istnieć w chwili rejestracji.
Z przyczyn powyższych, ustawodawca przewidział również, że za wady przedmiotu aportu wspólnik ponosi odpowiedzialność. Spółka powinna mieć pewność, że składnik majątkowy, który otrzymała, ma dokładnie taką wartość jak zadeklarowano. Odpowiedzialność wspólnika obejmuje zarówno wady fizyczne, jak i wady prawne przedmiotu wkładu niepieniężnego.
Odpowiedzialności powyższej nie można umownie wyłączyć ani ograniczyć. Wspólnicy w umowie lub – odpowiednio – statucie mogą jednak przewidzieć dodatkowe inne uprawnienia spółki na wypadek wad wkładu.
