Od 7 lipca 2024 roku wszelkie nowo homologowane pojazdy osobowe, dostawcze oraz ciężarowe (klasy M i N) będą zobligowane do posiadania systemu ADDW (Advanced Driver Distraction Warning).
Zgodnie z Rozporządzeniem Delegowanym Komisji (UE) 2023/2590 uzupełniającym i zmieniającym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2144 – GSR (General Safety Regulation) system ADDW to: „układ, który pomaga kierowcy w utrzymaniu koncentracji i uwagi na sytuacji na drodze i ostrzegający kierowcę, gdy jego uwaga jest rozproszona”.
Wyposażenie auta w taki system powoduje, że jeśli kierowca spuszcza wzrok z drogi na dłużej niż 6 s przy prędkości od 20 do 50 km/h lub na dłużej niż 3,5 s przy prędkości wyższej niż 50 km/h, to włączany jest system, który ostrzega kierującego.
System ADDW opiera się na monitorowaniu obszaru, na który skierowane jest spojrzenie kierowcy. System jest szczególnie wrażliwy na obszar znajdujący się poniżej linii zegarów, około 30 stopni poniżej horyzontalnej linii, wyznaczonej przez perspektywę oczu zwróconych prosto przed siebie. Ta definicja obszaru została celowo stworzona, aby ostrzeżenia pojawiły się, gdy kierowca próbuje korzystać z trzymanego w dłoni telefonu lub obsługiwać wbudowaną klimatyzację. Jeśli spojrzenie kierowcy utrzymuje się zbyt długo w tym obszarze, pojazd automatycznie podejmie odpowiednie działania. Zgodnie z regulacjami, alarm będzie zarówno dźwiękowy, jak i jednocześnie poprzez sygnał graficzny lub w formie odczuwalnego drżenia kierownicy (haptycznego).
Ale co na to RODO?
Wizerunek twarzy, siatkówka i tęczówka oka (czyli coś, co będą „śledzić” kamery systemu ADDW) to klasyczne przykłady biometrycznych danych osobowych.
Biometryczne dane osobowe wynikają ze specjalnego przetwarzania technicznego, dotyczą cech fizycznych, fizjologicznych lub behawioralnych osoby fizycznej oraz umożliwiają lub potwierdzają jednoznaczną identyfikację tej osoby, takie jak wizerunek twarzy lub dane daktyloskopijne. Dane te należą do szczególnej kategorii danych osobowych – do danych osobowych tzw. wrażliwych.
Ze względu na specyfikę biometrycznych danych osobowych, przetwarzanie ich jest co do zasady, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE – ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) – zabronione.
Od tej reguły przewidziane są wyjątki w postaci, wyliczonych w art. 9 ust. 2 RODO, podstaw ich przetwarzana, mianowicie: (a) przetwarzanie na podstawie zgody osoby, której dane dotyczą, (b) przetwarzanie w celu wypełnienia obowiązków i wykonywania szczególnych praw w dziedzinie prawa pracy, zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej, (c) przetwarzanie niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej, (d) przetwarzanie w ramach uprawnionej działalności przez fundacje, stowarzyszenie lub inny niezarobkowy podmiot o celach politycznych, światopoglądowych, religijnych lub związkowych, pod warunkiem że dotyczy członków / byłych członków tego podmiotu lub osób utrzymujących z nim stałe kontakty w związku z jego celami oraz, że dane osobowe nie są ujawniane poza tym podmiotem bez zgody osób, których dane dotyczą, (e) przetwarzanie danych w sposób oczywisty upublicznionych przez osobę, której dane dotyczą, (f) przetwarzanie niezbędne do ustalenia, dochodzenia lub obrony roszczeń lub w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy, (g) przetwarzanie niezbędne ze względów związanych z ważnym interesem publicznym, na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego, (h) przetwarzanie niezbędne do celów profilaktyki zdrowotnej lub medycyny pracy, do oceny zdolności pracownika do pracy, diagnozy medycznej, zapewnienia opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego, leczenia lub zarządzania systemami i usługami opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego lub zgodnie z umową z pracownikiem służby zdrowia, (i) przetwarzanie niezbędne ze względów związanych z interesem publicznym w dziedzinie zdrowia publicznego, tj. ochrona przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnymi lub zapewnienie wysokich standardów jakości i bezpieczeństwa opieki zdrowotnej oraz produktów leczniczych lub wyrobów medycznych, na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego, (j) przetwarzanie niezbędne do celów archiwalnych w interesie publicznym, do celów badań naukowych lub historycznych lub do celów statystycznych.
Już na pierwszy (nomen omen) rzut oka wydaje się, iż powyżej wyliczone przypadki dopuszczalnego przetwarzania biometrycznych danych osobowych, nie występują w procesie funkcjonowania systemu ADDW.
Co więcej – GSR wprost wskazuje, że „System ADDW powinien funkcjonować bez korzystania z biometrycznych danych osobowych jakichkolwiek użytkowników pojazdu. Wymóg ten nie oznacza, że system ADDW nie może wykorzystywać danych z kamery (kamer) zainstalowanych w pojeździe, lecz że nie może identyfikować osób”. Zatem „System ADDW należy zaprojektować w taki sposób, by ciągle rejestrowane i przechowywane przez niego dane obejmowały wyłącznie dane niezbędne do celów działania systemu w systemie obiegu zamkniętego. Przetwarzanie danych osobowych musi odbywać się zgodnie z unijnym prawem dotyczącym ochrony danych”.
Wobec powyższego na producencie systemu ADDW spoczywa obowiązek zaprojektowania takiego mechanizmu, aby spełnić warunki wskazane w rozporządzeniu.
O ile są to w pełni uzasadnione i słuszne (a przede wszystkim zgodne z RODO) warunki ze względu na „specyfikę” biometrycznych danych osobowych jako danych osobowych wrażliwych (danych osobowych szczególnej kategorii), to w praktyce sprostanie im może okazać się nie lada wyzwaniem.
Nie sposób bowiem nie zwrócić uwagi na fakt, że system ADDW nie będzie zupełną nowością na rynku, a wręcz przeciwnie – wiele modeli samochodów było już w niego (nieobowiązkowo) zaopatrywanych. Jednak pojawia się pytanie – czy dotychczasowo funkcjonujące systemy ADDW we właściwy sposób dbały o kwestię przetwarzania (lub unikania przetwarzania) danych osobowych – skoro unijny prawodawca zdecydował się zaakcentować tę kwestię w treści nowego rozporządzenia GSR (obok już przecież funkcjonujących regulacji na gruncie RODO)?
System ADDW i inne systemy kontroli kierowcy to trend, który będzie się rozwijał. Wiąże się bowiem z dążeniem do polepszenia bezpieczeństwa na drogach i wsparcia kierujących w bezpiecznej jeździe. Jednocześnie jest to ciągłe wyzwanie w zakresie ochrony prywatności.
