Co do zasady tylko wspólnikowi, który posiada udziały w spółce z o.o. przysługuje status wspólnika spółki. W konsekwencji jedynie taki wspólnik wykonuje prawa udziałowe wynikające ze stosunku spółki. Jednak, gdy udziały są objęte wspólnością majątkową, małżonek może być także współuprawnionym z udziałów.
Z problemem wstąpienia małżonka do spółki z o.o. możemy się spotkać w przypadku ustania takiej wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami, czy to wskutek zniesienia takiej wspólności w formie porozumienia czy też jej ustania poprzez orzeczenie rozwodu. W takim przypadku małżonek wspólnika może wstąpić do spółki i stać się jej wspólnikiem.
Nie jest trudno wyobrazić sobie sytuację, w której wstąpienie takiego małżonka do spółki mogłoby w znaczny sposób utrudniać funkcjonowanie spółki, w szczególności w sytuacji trwającego pomiędzy wspólnikami konfliktu. Warto pamiętać, że już nawet posiadanie przez takiego małżonka mniejszościowego udziału może powodować komplikacje w prowadzeniu spraw spółki.
W tym miejscu warto przypomnieć, że wspólnikom mniejszościowym przysługuje szereg uprawnień, m.in. takich jak:
- prawo przeglądania księgi udziałów (188 § 2 KSH),
- prawo kontroli wspólnika (art. 212 § 1 KSH),
- prawo żądania sądowego wyznaczenia biegłego rewidenta do zbadania rachunkowości oraz działalności spółki (art. 223 KSH),
- prawo żądania zwołania walnego zgromadzenia wspólników (art. 236 § 1 KSH)
- prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników (art. 249 KSH),
- prawo do wytoczenia powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników (art. 252 KSH),
- prawo żądania rozwiązania spółki przez sąd rejestrowy (art. 271 KSH),
- prawo do wytoczenia w imieniu spółki powództwa dot. wyrządzenia spółce szkody (art. 295 KSH).
Niewątpliwie nadużywanie przez wspólnika mniejszościowego powyższych uprawnień może prowadzić nie tylko do wewnętrznych konfliktów w spółce, lecz również do zatorów w jej funkcjonowaniu – gdy zarząd spółki będzie zajmował się sprawami zgłaszanymi przez wspólnika mniejszościowego zamiast dążyć do rozwoju spółki.
Co zrobić by uniknąć wstąpienia małżonka do spółki? Z pomocą przychodzi nam art. 183(1) kodeksu spółek handlowych. Podobnie jak w odniesieniu do dziedziczenia udziałów, wspólnicy spółki mogą nie tylko ograniczyć jak i w całości wyłączyć wstąpienie małżonka do spółki, w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Zgodnie z art. 183(1) kodeksu spółek handlowych „Umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską.”
Zatem odpowiednie sformułowanie umowy spółki może pomóc w wyeliminowaniu potencjalnych komplikacji w działaniu spółki. Umowa spółki może przewidywać zarówno całkowite wyłączenie możliwości wstąpienia małżonka wspólnika do spółki po ustaniu wspólności majątkowej, jak również ograniczać prawo wstąpienia takiego małżonka do spółki. W przypadku ograniczenia takiego prawa, umowa spółki może stanowić, że wstąpienie jest możliwe po spełnieniu określonych warunków, np. po uprzednim wyrażeniu zgody Zgromadzenia Wspólników lub Zarządu na takie wstąpienie.
Stosowne postanowienie można umieścić w umowie spółki już na etapie jej powstawania lub później w drodze zmiany umowy spółki na mocy uchwały wspólników.
