Urodził się Jerzy Nowosielski

W 2023 roku minęło 100 lat od urodzin Jerzego Nowosielskiego, uważanego za jednego z najwybitniejszych malarzy i ikonopisarzy XX wieku. „Jego sztuka do dziś jest uznawana za zjawisko unikatowe, łączące w sobie strefę sacrum i profanum” – stwierdził Sejm w uchwale ustanawiającej Jerzego Nowosielskiego patronem tego roku.

Nowosielski urodzony w Krakowie 7 stycznia 1923 r. był synem Polki pochodzenia austriackiego i Łemka wyznania greckokatolickiego i od najmłodszych lat był zafascynowany wschodnią liturgią. Podczas II wojny światowej studiował malarstwo w krakowskiej Państwowej Szkole Rzemiosła Artystycznego. W latach 1942-43 ikonopisarstwo w Ławrze Uniowskiej św. Jana Chrzciciela w Uniowie pod Lwowem. Po doświadczeniu lwowskim, w roku 1943, Nowosielski powrócił do Krakowa, gdzie uczestniczył w konspiracyjnym życiu artystycznym. Studiował w krakowskiej ASP. W tym czasie, związał się też z podziemną grupą plastyczną, skupioną wokół Tadeusza Kantora. Od 1950 roku wraz z żoną, malarką Zofią Gutowską, mieszkał w Łodzi, gdzie m.in. wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. Do Krakowa powrócił w 1962 roku.

W swej twórczości (szczególnie tej początkowej) Nowosielski wykonywał zarówno stylizowane akty, oszczędne martwe natury oraz utrillowskie pejzaże miejskie, przede wszystkim zaś obrazy abstrakcyjne. Z wielkim wyczuciem łączył cienką czarną kreskę wyodrębniającą figury (kwadraty, trójkąty, rzadziej koła) z czystym, świetlistym kolorem, którego natężenie daje często efekt wewnętrznego „świecenia” formy[1].

Po przejściu nawrócenia na początku lat 50., artysta skierował swoje zainteresowania w stronę malarstwa religijnego. Rozpoczął tworzenie ikon i malowideł na ścianach świątyń różnych wyznań, włączając w to prawosławne, katolickie i greckokatolickie. Ponadto zajmował się projektowaniem kompletnych kościołów i cerkwi.

Nowosielski czerpał inspirację do swojej twórczości religijnej z głębokiej wiedzy teologicznej, którą nieustannie pogłębiał. Dążył do połączenia tradycji artystycznych Wschodu i Zachodu w swoich malowidłach, a także aktywnie uczestniczył w dialogu ekumenicznym. W wywiadach podkreślał, że tworzenie ikon stanowiło dla niego wyjątkową możliwość jednoczenia dwóch kluczowych aspektów sztuki malarskiej: abstrakcji i malarstwa figuratywnego.

Sztuka religijna nie była dla niego jedynie ozdobą, lecz integralną częścią religijnego misterium. Traktował ją jako metodę, poprzez którą można było odkrywać, wyrażać i przekazywać tajemnice, które są niedostępne dla zwykłej świadomości. Z czasem dzieła Nowosielskiego znalazły się w dziesiątkach świątyń w całej Polsce, m.in. w Białym Borze, Hajnówce, Zawierciu, Krakowie czy Warszawie. Nowosielski na zlecenie wykonywał ikony, polichromie oraz projektował architekturę sakralną dla kościołów i cerkwi. Do jego najważniejszych realizacji należy kościół rzymskokatolicki w warszawskiej dzielnicy Wesoła, gdzie sam zaprojektował całe wnętrze włącznie z chórem, otoczeniem ołtarza, amboną i witrażami oraz cerkiew grekokatolicka w Górowie Iławeckim czy cerkiew prawosławna w Krakowie. Ostatnią, nieukończoną pracą Jerzego Nowosielskiego jest krucyfiks w kościele św. Dominika na warszawskim Służewie[2].

Za swoją działalność artystyczną Jerzy Nowosielski otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa (1988), Wielki Krzyż Orderu Odrodzenia Polski (1998), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1993) oraz Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008).[3]

Artysta zmarł 21 lutego 2011 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jego sztuka wciąż jest uznawana za zjawisko unikatowe, łączące w sobie strefę sacrum i profanum. Do najwybitniejszych dzieł artysty o charakterze świeckim należą m.in.: Bitwa o Addis Abebę (1947), Pływaczki (1953), Wiolonczelista (1959), Tajemnica narzeczonych (1962), Villa dei Misteri (1975), Dziewczyny na statku (1981), Plaża tybetańska (1983)[4].

[1] Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-nowosielski[2] Źródło: https://www.gov.pl/web/kultura/100-rocznica-urodzin-jerzego-nowosielskiego–patrona-roku-2023[3] Źródło: https://pap-mediaroom.pl/polityka-i-spoleczenstwo/mkidn-100-rocznica-urodzin-jerzego-nowosielskiego-patrona-roku-2023[4] Źródło: http://www.starmach.eu/app/pl/artist/31