Śmierć Stefczyka. Ale nie jego kas…

Kasy Stefczyka zna większość Polaków. Jest to bowiem bardzo popularna, szczególnie w mniejszych miejscowościach, instytucja finansowa, nawiązująca do ponad 100-letniej tradycji polskiej spółdzielczości finansowej.

Kim natomiast był ich założyciel i z czego wywodzą się kasy?

Franciszek Stefczyk pod koniec XIX w. wcielił w życie i rozwinął na terenach Galicji ideę finansowej samopomocy, tzn. oddolnej działalności społeczności i udzielania pomocy finansowej członkom społeczności, bez oczekiwania na wsparcie instytucjonalne i w celu stworzenia alternatywy dla zadłużania się u lichwiarzy.

Pierwsza „Kasa Stefczyka”, a dokładniej rzecz biorąc Spółka Oszczędności i Pożyczek została założona w 1890 r. w Czernichowie pod Krakowem właśnie przez Franciszka Stefczyka.

Urodzony w 1861 r. Stefczyk, z wykształcenia historyk, zaczerpnął wiedzę o tego rodzaju instytucjach finansowych podczas swojego pobytu w niemieckiej Westfalii. Tam zapoznał się z systemem wiejskich kas spółdzielczych zakładanych przez Friedricha Wilhelma Raiffeisena. Związki te koncentrowały się głównie na udzielaniu pożyczek. Pożyczkobiorcy natomiast musieli być członkami związku.

Dzieło Franciszka Stefczyka odegrało znaczącą rolę w odbudowie Polski po zakończeniu I Wojny Światowej, jak i w odzyskaniu przez nas niepodległości po 123 latach zaborów. Szczególne znaczenie Kasy Stefczyka miały dla rozbudowy Legionów Józefa Piłsudskiego, a już w okresie międzywojennym dla sektora usług i drobnej przedsiębiorczości. Po odzyskaniu niepodległości rolnicy, jak również pracownicy fizyczni i inni mieszkańcy miast, masowo przystępowali do kas.

Przed rozpoczęciem II Wojny Światowe istniało ok. 3,5 tys. kas, a należało do nich ponad 1,5 miliona Polaków. Niestety dalszy ich rozwój został wstrzymany przez wybuch wojny.

Pełne wznowienie działalności Kas Stefczyka nastąpiło dopiero po upadku komunizmu i dokonaniu przemian ustrojowych.

Regulacje umożliwiające tworzenie spółdzielczych kas zostały uchwalone wraz z ustawą o związkach zawodowych 23 maja 1991 r. Ustawa ta zezwalała na tworzenie w zakładach pracy spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, których członkami mogli być pracownicy, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową. Nadzór społeczny nad tymi kasami sprawowały związki zawodowe.

Zadaniem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych było, zgodnie z ustawą o związkach zawodowych, gromadzenie środków pieniężnych swoich członków, udzielanie im pożyczek oraz prowadzenie dla nich innych usług finansowych.

Do otwarcia pierwszej kasy, po zakończeniu komunizmu, doszło 31 sierpnia 1992 r. w Elektrociepłowni „Gdańsk”. Od tego też momentu system spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (zwanych popularnie SKOK-ami), powołując się na spuściznę Franciszka Stefczyka i przyjmując go za swojego patrona, zaczął się intensywnie rozwijać, stając się znaczącym podmiotem rynku finansowego w Polsce.

A sam patron Kas? Był współorganizatorem oraz pierwszym dyrektorem Krajowej Centralnej Kasy dla Spółek Rolniczych we Lwowie. W trakcie obrony Lwowa w listopadzie 1918 był jednym z przywódców polskiego Komitetu Bezpieczeństwa i Obrony Dobra Publicznego.

Na początku 1919 przeniósł się do Warszawy, gdzie kierował Centralną Kasą Spółek Rolniczych. Przed śmiercią uzyskał habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy o spółdzielczości.

Zmarł 30 czerwca 1924 r. w Krakowie i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.