Stalin a Musztarda Sarepska

Stalin odpowiada za śmierć milionów ludzi. Niektórych mordowano w kazamatach Czeka, a później NKWD, inni umierali na zesłaniu lub od strzałów w potylicę, jak polscy oficerowie w Katyniu i innych miejscach kaźni, a jeszcze inni powolną śmiercią głodową. Stalin, z zamiłowania gruziński lokalny watażka i bandyta, zaczął przejmować władzę z rąk Lenina już w kilka lat po rewolucji. Śmierć Lenina w styczniu 1924 przyspieszyła ten proces.

W 1925 roku Stalin został sekretarzem generalnym Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii, ale budowa kultu jednostki rozpoczęła się wcześniej. W latach 1924-1925 miejscowości Juzowka, Nowokuźnieck i Carycyn przemianowano na Stalino, Stalinskij i Stalingrad. To ostatnie miasto znane głównie z przebiegu bitwy pod Stalingradem, która była punktem zwrotnym niemieckiej ofensywy podczas II Wojny Światowej. Warto pamiętać, że w 1953 również jedno polskie miasto – Katowice – przemianowano na Stalinogród, choć nazwa ta była używana jedynie przez 3 lata.

Historia Carycyna (obecnie Wołgograd) zasługuje jednak na podróż w czasie kilkaset lat wstecz.

W XII wieku ziemie, na których położony jest Wołgograd, należały do mongolskiej Złotej Ordy i dopiero w XVI wieku zostały opanowane przez Rosjan. Carycyn powstał początkowo jako twierdza graniczna, a jego nazwa oznaczała „żółtą wyspę” od rzeki, która niosła ze sobą pokłady piasku i gliny. Historia Carycyna pełna była bitewnego zgiełku. W roku 1670 zajęty przez zbuntowanych kozaków dońskich. W 1708 znalazł się na terenach powstania Buławina, a w 1774 powstania Pugaczowa, kozaka podającego się za cudownie ocalonego cara Piotra III, który w istocie został zamordowany przez oficerów gwardii po pozbawieniu go władzy przez jego żonę – późniejszą carycę Katarzynę II, która tak złowieszczo zapisała się w historii Polski.

W 1917 roku Carycyn był ważnym ośrodkiem bolszewickiej rewolucji. Trzy razy oblegany przez antybolszewickie oddziały kozackie – odrzucał napastników i dopiero szturm Sił Zbrojnych Południa Rosji dowodzonych przez generała Piotra Wrangla doprowadził do upadku twierdzy. Biali nie cieszyli się jednak zwycięstwem zbyt długo i w roku 1920 ich oddziały wycofały się z Carycyna. Po wybuchu II Wojny Światowej i totalnej porażce wojsk sowieckich, które nie spodziewały się ataku ze strony sojuszniczej armii hitlerowskiej, Stalingrad był miejscem bardzo ciężkich walk toczonych od lipca 1942 roku do lutego 1943, które zakończyły się całkowitym zniszczeniem i kapitulacją niemieckiej 6 Armii.

Wojenne blizny to nie cała historia obecnego Wołgogradu. Wiecie skąd się wzięła musztarda sarepska? Otóż w 1765 osadnicy protestanccy, tzw. bracia morawscy, założyli na południe od Carycyna osadę Sarepta, włączoną później w granice miasta. To właśnie tam powstała musztarda srepska – goryczkowa i ostra – dokładnie taka, jak smak historii tego miasta.

A co do zmiany nazwy? No cóż, najwyraźniej krwawa historia stalinowski rządów nie wszystkim przeszkadza. W styczniu 2013 roku rada miejska Wołgogradu uchwaliła, że w ciągu sześciu dni w roku związanych z historią II wojny światowej, miasto to będzie oficjalnie używać nazwy Stalingrad. Szkoda. Byłoby dużo lepiej, gdyby w te dni miasto wróciło do nazwy Sarepta. Jakby nie patrzeć, musztarda sarepska budzi dużo lepsze skojarzenia niż nazwisko jednego z najbardziej despotycznych władców w historii.