Funkcje opcji call i put
Opcje call oraz put możemy niejednokrotnie spotkać w umowach wspólników. Zabezpieczają one sprzedaż lub kupno udziałów na wypadek z góry określonych zdarzeń, przyznając wspólnikowi uprawnienie do żądania nabycia od niego udziałów lub akcji w spółce (opcja call) albo uprawnienie do żądania sprzedaży udziałów na rzecz wspólnika uprawnionego z opcji (opcja put).
Do wskazanych zdarzeń mogą należeć konflikty pomiędzy wspólnikami, chęć wycofania się z inwestycji, nieosiąganie przez spółkę założonych wyników finansowych, brak zaangażowania wspólników w bieżącą działalność spółki, jak również chęć zwiększenia zaangażowania kapitałowego w spółkę.
I tak, zarówno opcja call jak i put, może stanowić zabezpieczenie wspólników na wypadek rozejścia się wspólników, zwłaszcza w przypadkach gdy do takiego zdarzenia dojdzie na skutek sporu pomiędzy wspólnikami. W takim przypadku opcja call/put, pozwala na szybkie przeprowadzenie procesu kupna/sprzedaży udziałów, na warunkach uprzednio uzgodnionych przez wspólników.
Kolejną funkcją jaką może spełniać opcja call, to funkcja motywacyjna. Klauzula opcji call niejednokrotnie stosowana jest przy projektowaniu programów motywacyjnych dla członków kluczowego personelu, dając im możliwość zakupu udziału w firmie w przyszłości.
Natomiast umowa opcji put może umożliwiać wspólnikowi wycofanie swojego zaangażowania w spółkę, na wypadek gdyby spółka nie osiągnęła zamierzonych wyników finansowych lub jej model biznesowy uległ zmianie.
Opcja put może również stanowić zabezpieczenia na wypadek braku zaangażowania danego wspólnika w działalność spółki, rozwodu wspólnika, jego śmierci lub upadłości. Instytucja opcji put w takim przypadku umożliwia uniknięcie sytuacji, w której udziały w spółce posiada osoba niezwiązana ze spółką albo podmiot wrogo nastawiony do samej spółki.
Klauzule opcji call i put są również stosowane przy umowach sprzedaży udziałów, gdy przy sprzedaży spółki dotychczasowy właściciel zgadza się sprzedać część udziałów w firmie nowemu nabywcy, jednocześnie zgadzając się pozostać udziałowcem działającym w firmie przez uzgodniony okres i na uzgodnionych warunkach. Głównym powodem takiego porozumienia jest zapewnienie stabilności funkcjonowania przedsiębiorstwa w okresie zmiany struktury właścicielskiej. Okres ten pozwala na spokojne przejęcie obowiązków oraz know how od dotychczasowego wspólnika.
Charakterystyka opcji call i put
Opcje call i put są rodzajem instrumentów, które nadają ich posiadaczowi prawo, lecz nie zobowiązanie, do kupna (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) udziałów lub akcji po określonej cenie w określonym czasie.
Opcja call (sprzedaży) daje wspólnikowi lub grupie wspólników uprawnienie do żądania sprzedaży na jego rzecz przez zobowiązanego z opcji określonej liczby udziałów lub akcji na określonych w umowie warunkach, w tym w określonym czasie i po określonej cenie.
Natomiast opcja put (kupna) daje wspólnikowi lub grupie wspólników prawo domagania się od zobowiązanego z opcji, aby ten odkupił od wspólnika udziały lub akcji w spółce w określonym czasie i po określonej cenie.
Z uwagi na to, że instytucje opcji call jak i put zostały inkorporowane do umów poddanych prawu polskiemu z anglosaskich porządków prawnych, na ten moment nie ma polskich przepisów prawa które wprost odnosiłyby się do wskazanych instrumentów. Wobec tego na gruncie prawa polskiego istnieje możliwość ukształtowania klauzuli opcji call i put na podstawie:
a) umowy przedwstępnej nabycia udziałów/akcji,
b) warunkowej lub terminowej umowy sprzedaży udziałów/akcji,
c) nieodwołalnej oferty sprzedaży udziałów/akcji.
Niejednokrotnie prócz samej klauzuli opcji call lub put do umowy wspólników wprowadzane są dodatkowe sankcje lub uprawnienia mające na celu zabezpieczenie uprawnionego z opcji. Wśród sankcji najczęściej spotykane są kary umowne za brak podjęcia ustalonych w klauzuli działań lub za działania niweczące skutek opcji. W praktyce można również spotkać nieodwoływalne pełnomocnictwa do działania w imieniu zobowiązanego z opcji, uprawniające do dokonania wszelkich działań niezbędnych do realizacji opcji, w tym przykładowo do zawarcia umowy przyrzeczonej.
Podsumowując, opcje call i put w umowie wspólników stanowią istotne narzędzia zarządzania ryzykiem biznesowym oraz regulacji relacji pomiędzy wspólnikami w firmie. Mogą one spełniać różnorodne funkcje, zależne od konkretnych potrzeb i sytuacji. W każdym jednak przypadku, dokładne sformułowanie klauzul oraz jasne ustalenie warunków korzystania z opcji są kluczowe dla zapewnienia skutecznej ochrony wspólników.
