Skoro powiedziało się „a”, to trzeba powiedzieć i „b”, a nawet „c”. Oprócz umorzenia dobrowolnego i przymusowego, jest jeszcze trzecia droga (wszelkie podobieństwa do zgoła innej trzeciej drogi przypadkowe): umorzenie automatyczne.
Otóż wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą z góry zaplanować, że do umorzenia udziału dojdzie w określonej sytuacji.
Jak to zrobić?
Zgodnie z postanowieniami kodeksu spółek handlowych, umowa spółki może zawierać regulację, zgodnie z którą dojdzie do automatycznego umorzenia udziału w razie ziszczenia się określonego zdarzenia.
Kluczowe przy tym jest, aby zdarzenie to zostało opisane na tyle dokładnie, żeby nie budziło wątpliwości wspólników, czy oto rzeczywiście zdarzenie miało miejsce czy nie. Zatem najlepiej odwołać się do kryteriów całkowicie obiektywnych, nie podlegających ocenie danego wspólnika. Kodeks spółek handlowych nie stawia ograniczeń co do tego, o jakie zdarzenie może chodzić. Może to być np. osiągnięcie określonego parametru finansowego przez spółkę.
Krok po kroku
Automatyczne umorzenie udziału nie wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, następuje z chwilą zdarzenia wskazanego w umowie spółki. O tym kodeks spółek handlowych mówi wprost. Jednakże nie oznacza to, że w każdym przypadku można uniknąć formalności.
Podobnie jak w przypadku umorzenia przymusowego, automatyczne umorzenie może zostać sfinansowane z czystego zysku lub w drodze obniżenia kapitału zakładowego. W przypadku obniżenia kapitału zakładowego, kodeks spółek handlowych nakazuje zarządowi spółki (a nie zgromadzeniu wspólników) podjąć uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego. Uchwałę tę należy podjąć niezwłocznie. Zarząd przy tym musi dochować wymogów niezbędnych dla obniżenia kapitału zakładowego. A zatem uchwała zarządu o obniżeniu musi mieć formę aktu notarialnego. Niezbędne jest również dopełnienie wymogów związanych z ochroną wierzycieli, tj. przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego (ogłoszenie w MSiG o obniżeniu kapitału i umożliwienie wierzycielom zgłoszenia sprzeciwu oraz ich ewentualne zaspokojenie).
Obniżenie kapitału zakładowego zgłasza się do KRS.
Sfinansowanie umorzenia z czystego zysku nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego.
Wynagrodzenie
Jeżeli umowa spółki przewiduje automatyczne umorzenie udziału, powinna również określać wysokość wynagrodzenia za umorzony udział. Jednakże, jeżeli w umowie brak jest takiej regulacji, to zgromadzenie wspólników powinno ustalić takie wynagrodzenie.
Do umorzenia automatycznego stosuje się zasadę, iż wynagrodzenie nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników.
I podobnie jak w innych przypadkach umorzenia, wspólnik może wyrazić zgodę na to, aby umorzenie nastąpiło nieodpłatnie.
Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia powstaje już w momencie nastąpienia zdarzenia wywołującego automatycznie umorzenie udziału.
Kiedy dochodzi do umorzenia?
Moment umorzenia udziałów zależy od sposobu finansowania tego umorzenia. Jeżeli umorzenie jest finansowane z czystego zysku, udziały ulegają umorzeniu z chwilą ziszczenia się zdarzenia określonego w umowie spółki. Jeżeli umorzenie udziałów finansowane jest w drodze obniżenia kapitału zakładowego, chwilą umorzenia udziałów będzie chwila wpisu do rejestru przedsiębiorców obniżenia kapitału zakładowego.
Chwila umorzenia udziałów (ustalona w zależności od sposobu finansowania umorzenia) będzie determinować również chwilę wymagalności roszczenia o zapłatę przysługującego wspólnikowi, którego udziały zostały umorzone.
Zdarzenie stanowiące czynnik wywołujący umorzenie udziału? Jest o czym myśleć.
