Władysław Zamoyski – na ratunek Tatrom Polskim

Dzień 3 października 1924 r. zapisał się na kartach historii nie tylko jako dzień odrodzenia (por. artykuł dotyczący inauguracji Teatru Narodowego), ale także dzień pożegnań. W tym dniu zmarł hrabia Władysław Zamoyski, orędownik tatrzańskiej przyrody i strażnik jej polskich granic.

Urodził się 18 listopada 1853 r. i znaczną część życia spędził we Francji. Po powrocie do Polski pierwotnie osiedlił się w Wielkopolsce, a następnie zamieszkał w Galicji w zakopiańskich Kuźnicach, przed którymi postawił tabliczkę „Państwo Zakopane”. Historia zakupu tatrzańskich ziem owiana jest interesują historią twardych negocjacji i licytacji przebijanej przez pełnomocnika Zamoyskiego – adwokata Józefa Retingera, zawsze o 1 cent. Dzięki temu hrabia Zamoyski uratował znaczną część tatrzańskich lasów przed wycinką, a już zdewastowane obszary ponownie zalesił.

Już w tamtym okresie stolica polskich Tatr, czyli Zakopane, było ważnym ośrodkiem turystycznym. Tymczasem po 1899 r., kiedy to Władysław Zamoyski ufundował przedłużenie linii kolejowej na trasie Chabówka – Zakopane, datuje się jeszcze większy rozkwit tego miasta.

To jednak nie koniec zasług hrabiego Zamoyskiego dla tatrzańskich okolic. To on wspomógł Polskę w walce o wytyczenie granic pomiędzy naszym krajem a Węgrami w taki sposób, aby w obszarze naszego terytorium pozostało najbardziej znane tatrzańskie jezioro, czyli Morskie Oko. W przekazach utrwaliło się już, że kiedy 13 września 1902 r. Polska otrzymała decyzję graniczną, mieszkańcy Zakopanego świętowali ten dzień okrzykami „Jeszcze Polska nie zginęła… Morskie Oko nasze…”.

Tuż przed śmiercią założył fundację „Zakłady Kórnickie”, której majątek stanowiły ziemie kórnickie i zakopiańskie należące do Zamoyskiego. Co ciekawe, sam statut fundacji został zatwierdzony zaledwie 3 dni przed śmiercią fundatora. Sam Zamoyski przekazał te ziemie Polsce i pisał: „Majątku, jaki mi Bóg w ręce oddał, nigdym nie uważał za własność moją, lecz za własność Polski, w czasowem mojem posiadaniu; własność, z której mi uronić niczego nie wolno, która Ojczyźnie jedynie, a nie mnie ma służyć”.

Zdjęcie:
Hrabia Władysław Zamoyski
Źródło: Wierchy: rocznik poświęcony górom i góralszczyźnie. 1925, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wierchy-1925—W%C5%82adys%C5%82aw-Zamoyski-(1853-1924).png , autor nieznany