Optanci do Niemiec

Po odrodzeniu się w 1918 roku Rzeczpospolitej Polskiej, na terytorium odrodzonego państwa pozostały tysiące mieszkańców, którzy nie zamierzali przyjąć polskiego obywatelstwa i wybrali opcję (stąd nazwa „optanci”) wyjazdu do Niemiec. Postanowienia Traktatu Wersalskiego kończącego zmagania wojenne były co do zasady w tej kwestii dość klarowne, przewidując w takiej sytuacji obowiązek przesiedlenia. Niestety zapisy w odniesieniu do Polski i Niemiec były nieco bardziej zawiłe i budziły szereg wątpliwości interpretacyjnych. Skutek był taki, że Niemcy podejmowali aktywne działania mające powstrzymać optantów od wyjazdu z Polski, a rozmowy dyplomatyczne posuwały się do przodu bardzo powoli.

Koniec końców, w roku 1924 Polska i Niemcy podpisały Konwencję Wiedeńską regulującą te kwestie i zaczęły się przygotowania do realizacji jej postanowień. Próby określenia liczebności optantów zobowiązanych do emigracji napotykały na trudności, wynikające głównie z braków w dokumentacji organów rejestrujących aktualne dane o optantach. Ostatecznie jednak, po podsumowaniu dostępnej dokumentacji, okazało się, że łącznie obowiązkowi opuszczenia Polski z obszaru byłego zaboru pruskiego miało podlegać około 30 725 osób.

W ciągu lutego 1925 roku osoby te otrzymywały pisemne przypomnienia o obowiązku opuszczenia w określonym terminie terytorium Polski (był to warunek ich przesiedlenia sformułowany w Konwencji Wiedeńskiej). Do października 1925 roku terytorium Polski opuściło ponad 20 tysięcy osób, przy czym połowa z nich została skierowana do specjalnego obozu dla przesiedleńców położonego w Schneidemuhl (obecnie Piła).

Nawet jednak po wyklarowaniu się kwestii prawnych rząd niemiecki kontynuował granie kartą optantów na płaszczyźnie międzynarodowej, narzekając na złe traktowanie ludności niemieckiej przez Polskę, przygotowując się do konferencji w Locarno. W tych okolicznościach rząd polski 24 października 1925 roku podjął decyzję o wstrzymaniu egzekwowania obowiązku emigracji optantów, kończącą w praktyce etap ich przymusowej emigracji.
Niemcy osiągnęły swoje cele – pozostawienie na terytorium Polski jak największej liczby obywateli rzeszy przy jednoczesnym pozostawieniu kwestii granicy polsko-niemieckiej jako kwestii otwartej.