Zmiany w KSH: co czeka akcjonariuszy i wspólników?

Czym jest grupa spółek?

Ustawodawca wprowadził definicję grupy spółek określając ją jako „spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi” (art. 4 §1 pkt. 51 ksh).

Podkreślenia wymaga fakt, że grupa spółek powinna kierować się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji wspólnego interesu, a owa wspólna strategia powinna uzasadniać sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółkami zależnymi (art. 4 §1 pkt. 51 ksh).

Zgodnie ze wskazaną powyżej definicją uczestnikami grupy spółek mogą być wyłącznie spółki kapitałowe, tj.: spółka europejska, spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka komandytowo-akcyjna.

Do grupy spółek nie mogą należeć:

  1. fundacje, spółdzielni czy stowarzyszeń z osobowością prawną,
  2. spółki w upadłości albo w likwidacji (jeżeli rozpoczęła ona podział majątku),
  3. spółki publiczne,
  4. spółki będącej podmiotem nadzorowanym objętym nadzorem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.

W grupie spółek, poza spółką dominującą oraz spółką zależną, może uczestniczyć również spółka powiązana w przypadku, gdy statut lub umowa spółki powiązanej stanowi, że spółka może być uczestnikiem grypy spółek na takiej zasadzie jak spółka zależna.

Powstanie grupy spółek

Uczestnictwo spółki zależnej w grupie spółek nie jest ani automatyczne, ani obligatoryjne. Spółka zależna samodzielnie podejmuje decyzję o przystąpieniu do grupy spółek, a jej decyzja o udziale w grupie spółek jest odwracalna.

Do powstania grupy spółek, niezbędne są dwa elementy:

(i)  podjęcie uchwały kwalifikowaną większością głosów przez organ stanowiący spółki zależnej o uczestnictwie w grupie spółek oraz

(ii)  ujawnienie w rejestrze wzmianki o uczestnictwie w grupie spółek – uczestnictwo w grupie spółek ujawnia w rejestrze zarówno dana spółka zależna jak i dominująca.

Uchwała organu stanowiącego spółki zależnej powinna składać się z (i) oświadczenia woli uczestnictwa w grupie spółek w charakterze spółki zależnej oraz (ii) wskazania spółki dominującej.

 

Ustawowe atrybuty przypisane grupie spółek mogą obowiązywać dopiero po ujawnieniu uczestnictwa w grupie spółek przez wpis do rejestru.

Konsekwencje wynikające z działania w ramach grupy spółek:

Spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, będą zobowiązane do kierowania się obok interesu spółki interesem grupy spółek, o ile nie będzie zmierzało to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Ustawodawca przewidział kilka instrumentów, które mają służyć wspólnej realizacji interesu grupy spółek, tj.:

  1. spółka dominująca posiada uprawnienia do wydawania spółce zależnej wiążących poleceń, które spółka zależna jest zobowiązana wykonać (z pewnymi wyjątkami);
  2. uwolnienie członków organów spółki zależnej i reprezentantów spółki zależnej od odpowiedzialności względem spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia;
  3. uwolnienie członków organów spółki dominującej i reprezentantów spółki dominującej od odpowiedzialności względem spółki zależnej za szkodę wyrządzoną działaniem w interesie grupy spółek (np. wydaniem wiążącego polecenia);
  4. prawo spółki dominującej do przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki zależnej, a także prawo do informacji;
  5. kompetencja rady nadzorczej spółki dominującej lub zarządu spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek uczestniczących w grupie spółek;
  6. nadanie uprawnień spółce dominującej do przymusowego wykupu akcji albo udziałów spółki zależnej;
  7. uprawnienie spółki dominującej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zależnej.

Szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowe obowiązki spółki zależnej. Zarząd spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek ma dodatkowe obowiązki sprawozdawcze, tj. elementem sprawozdania spółki zależnej powinno być sprawozdanie o powiazaniach umownych ze spółką dominującą za dany rok obrotowy, w którym to sprawozdaniu wskazywane są wiążące polecenia wydane przez spółkę dominującą. Konsekwencją takiej sprawozdawczości jest ujawnienie do wiadomości publicznej treści wiążących poleceń wydawanych przez spółkę dominującą.

Wiążące polecenia

Spółka dominująca z chwilą wpisu uczestnictwa w grupie spółek do KRS, będzie uprawniona do wydania wiążącego polecenia dotyczącego prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek. Polecenie takie powinno być sporządzone w formie pisemnej lub elektronicznej.

Wiążące polecenie powinno składać się z następujących elementów:

1) oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;

2) interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;

3) spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;

4) przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Spółka zależna będzie uprawniona do odmowy wykonania polecenia tylko w przypadku, gdy:

  1. wykonanie polecenia mogłoby doprowadzić do jej niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością;
  2. Spółki zależne, niebędące spółkami jednoosobowymi, będą mogły odmówić wykonania wiążącego polecenia także w przypadku uzasadnionej obawy, że wiążące polecenie jest sprzeczne z interesem spółki zależnej i wyrządzi jej szkodę, która nie zostanie naprawiona w ciągu dwóch lat.

Ponadto, umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Skuteczność uchwały dotyczącej odmowy wykonania wiążącego polecenia uzależniona jest od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów lub akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na zmianę.

Wyjście z grupy spółek

Uczestnictwo w grupie spółek ustaje w przypadku:

  1. Utraty statusu spółki dominującej lub spółki zależnej;
  2. Utraty bytu prawnego spółki w wyniku likwidacji, upadłości, oraz procesu transformacji spółek;
  3. Podjęcie uchwały przez organ stanowiący spółki zależnej o wycofaniu się z grupy spółek,
  4. Złożenie przez spółkę dominującą oświadczenia spółce zależnej o ustaniu uczestnictwa w grupie spółek.
Ilona Kuźniecow
Ilona Kuźniecow
ilona.kuzniecow@dgtl.law | zobacz inne wpisy tego autora