Czym jest lock-up?
Postanowieniem, które jest często włączane do umowy wspólników, jest tak zwany „lock up”. Stanowi ono zobowiązanie do niezbywania udziałów w ustalonym przez wspólników okresie. Chociaż w swym założeniu lock-up dotyczy samego zbywania udziałów, to nie jest wykluczone by był on również rozszerzony na inne formy obciążania udziałów, np. poprzez ustanawianie zastawów na udziałach lub prawa użytkowania udziałów.
Zazwyczaj postanowienie to ogranicza zdolność wspólników/założycieli do sprzedaży całości lub części swoich udziałów w określonym okresie, zazwyczaj od 2 do 5 lat.
Cel i funkcje klauzuli lock-up.
Klauzule lock-up w zależności od dojrzałości spółki mogą pełnić różne funkcje i wypełniać różne cele. W początkowym stadium funkcjonowania spółki, lock-up może służyć zapewnieniu przez wspólników (lub przynajmniej założycieli), że pozostaną oni zaangażowani we wzrost i rozwój firmy w ustalonym okresie czasu.
W przypadku fuzji i przejęć, klauzule lock-up mogą zapewnić kupującym większe bezpieczeństwo poprzez zagwarantowanie, że kluczowi akcjonariusze pozostaną związani ze spółką docelową przez określony czas po zamknięciu transakcji. Z kolei inwestor, jako podmiot zapewniający finansowanie, może być zobowiązany do niewycofywania się z inwestycji zbyt wcześnie i nieodsprzedawania swoich udziałów innemu inwestorowi. Takie rozwiązanie gwarantuje stabilność relacji pomiędzy podmiotem finansującym oraz pozostałymi wspólnikami, jak również chroni przed zmianami w wycenie spółki na skutek takiego zbycia.
Wymagając od wspólników posiadania udziałów przez dłuższy okres, klauzule lock-up mogą wyrównać interesy stron zaangażowanych w transakcję w dłuższej perspektywie, zachęcając w ten sposób do bardziej strategicznego i zrównoważonego podejścia do biznesu.
Czy klauzule lock-up są zawsze korzystne?
Chociaż klauzule lock-up mogą w pewnych sytuacjach zapewniać szereg istotnych korzyści, mogą one również wiązać się z pewnymi wyzwaniami. Przykładowo, mogą one ograniczać płynność wspólników lub ograniczać ich zdolność do dywersyfikacji inwestycji. Ponadto, klauzule lock-up muszą być starannie opracowane, tak by były uczciwe i sprawiedliwe dla wszystkich zaangażowanych stron.
Treść klauzul lock-up
Umowy zawierające klauzule lock-up mogą przewidywać pewne wyjątki od zakazu zbywania. Przykładowo, szczegółowe postanowienia mogą zapewniać, że w określonych sytuacjach lub pod pewnymi warunkami takie zbycie jest dozwolone, np. gdy wspólnik uzyskał taką zgodę od spółki, pozostałych wspólników lub innego podmiotu, jak również gdy takie zbycie następuje na rzecz innego wspólnika.
Pod względem prawnym istotne jest, by okres lock-up nie był zbyt długi. Bowiem w przypadku gdyby był on określony na 100 lat, mógłby naruszać powszechnie przyjęty zakaz wyłączania zbywalności udziałów. Zatem okres ten powinien być dobrany racjonalnie oraz być uzasadniony charakterem stosunku pomiędzy wspólnikami.
Niejednokrotnie naruszenie zakazu zbywania jest sankcjonowane karą umowną lub też automatycznym umorzeniem udziałów. Lecz należy również pamiętać, że naruszenie klauzuli lock-up przewidzianej w umowie spółki, skutkuje bezskutecznością takiej czynności wobec spółki lub też jej bezskutecznością zawieszoną (o ile taką czynności można konwalidować np. poprzez uzyskanie zgody odpowiedniego organu na zbycie).
Podsumowując, klauzule lock-up mogą pełnić istotną rolę w umowach wspólników, fuzjach i przejęciach, zapewniając stabilność, jedność w działaniu oraz ochronę interesów stron zaangażowanych. Jednocześnie jednak należy pamiętać, że takie postanowienia powinny być starannie wyważone i przemyślane, aby nie generować niepotrzebnych ograniczeń czy konfliktów pomiędzy wspólnikami.
