„To, co czynimy za życia, odbija się echem w wieczności” – Gladiator, reż Ridley Scott czyli 100-letnia zimowa rywalizacja
Mało kto wie… … że I Zimowe Igrzyska Olimpijskie nie nosiły takiej nazwy od samego początku. Same zawody odbywały się od 25 stycznia do 5 lutego 1924 r. w Chamonix pod nazwą Tygodnia Sportów Zimowych. W Igrzyskach wystartowało wówczas 258 zawodników, w tym 11 kobiet. Dopiero po 2 latach, pomimo sprzeciwu krajów nordyckich organizujących dotychczas podobne wydarzenia, na sesji Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego zadecydowano, że impreza otrzyma rangę Igrzysk Olimpijskich. Polski wątek z lekkim [...]
Stulecie istnienia Lasów Państwowych
Lasy Państwowe powstały na mocy wydanych przez prezydenta Stanisława Wojciechowskiego rozporządzeń 28 czerwca 1924 r. o statucie polskich lasów państwowych oraz 30 grudnia 1924 r. o organizacji i administracji lasów państwowych. Polscy leśnicy na początku musieli się zmierzyć z konsekwencjami polityki zaborców i niedawnej wojny poprzez naprawę stanu lasów, które w tamtym czasie były bardzo wyniszczone, przetrzebione, okaleczone. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nastąpił czas ewolucji, lasy były ważnym czynnikiem rozwoju gospodarczego, a drewno [...]
Narodziny Mercedes Benz
Mercedes-Benz to obecnie jedna z najbardziej rozpoznawalnych marek samochodowych na świecie. Pojazdy z charakterystyczną trójramienną gwiazdą na masce są synonimem luksusu, precyzyjnego wykonania, doskonałych osiągów oraz zaawansowanych technologii. Od lat samochody tej marki wyróżniają się nowatorskimi rozwiązaniami technicznymi i świetnym designem. Historia Mercedes-Benz pokazuje, co może się wydarzyć, gdy grupa pasjonatów postanowi zrewolucjonizować branżę motoryzacyjną. Dodatkowo, pewnie nie każdy o tym wie, że niebagatelną rolę w historii powstania tej marki odegrały kobiety, a [...]
Mistrz Teatralnej Innowacji
Jeden z najważniejszych polskich reżyserów teatralnych i aktorów XX wieku, laureat ponad dwudziestu nagród i odznaczeń, w tym Złotego Medalu Zasłużonych Kulturze - Gloria Artis, reformator, innowator teatralny - przez wielu określany jako mistrz i wizjoner. Adam Hanuszkiewicz, bo o nim mowa, urodził się 16 czerwca 1924 roku we Lwowie. Czasy okupacji spędził w swoim rodzinnym mieście, choć gdy Sowieci ponownie do niego weszli w 1944 r., wraz z rodziną uciekł do Rzeszowa. [...]
Gdzie biją monety, czyli powstanie Mennicy Państwowej
Upłynęło już 100 lat od 14 kwietnia 1924 r., kiedy to oficjalnie otwarto gmach Mennicy Państwowej, któremu przewodniczył ówczesny prezydent Stanisław Wojciechowski oraz Władysław Grabski – minister Skarbu. Warto jednak wskazać, że wyżej wspomniana data nie powinna być postrzegana na kartach historii jako powstanie mennicy w Polsce, a de facto jej reaktywacja. Przenieśmy się w czasie nie o sto, a o 260 lat, kiedy to August Poniatowski został zobowiązany do przeprowadzenia reformy monetarnej [...]
100-lecie pierwszej polskiej regulacji dotyczącej zatrudniania kobiet i młodocianych
Odrodzone w 1918 r. państwo polskie od początku dążyło do zapewnienia ochrony pracy na poziomie wynikającym ze standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy i porównywalnym z poziomem ochrony pracy gwarantowanym przez kraje zachodnioeuropejskie. Już w dniu 2 lipca 1924 r. uchwalona została ustawa w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet. Była to jedna z pierwszych w Europie ustaw kompleksowo regulujących tę kwestie, w sposób – nie bójmy się tego słowa – bardzo na tamte czasy nowoczesny [...]
Potęga Chanel
Najsłynniejsze perfumy świata. Pachnące jak kobieta. Kupowane co minutę na całym świecie. Mowa oczywiście o Chanel No. 5. I choć początki zapachu sięgają 1921 r., to rok 1924 także zapisał się złotymi zgłoskami na kartach historii Chanel. To właśnie w tym roku Coco Chanel dokonała wyboru flakonika, w którym perfumy są dystrybuowane po dziś. I to w tym roku na rynek trafiła woda toaletowa Chanel No. 5. Chanel była zresztą pierwszą projektantką, która [...]
Komitet Paryski jedzie do Paryża
Byli młodzi, utalentowani i żądni sławy. Ciasno im było w konserwatywnym Krakowie, nad którym nadal unosił się duch historycznego malarstwa Jana Matejki. Chcieli poznawać najnowsze trendy w sztuce i pchnąć na nowe tory sztukę polską. W tym celu pragnęli wyjechać do Mekki artystów całego świata – do Paryża, gdzie na Montparnassie, w wielkim międzynarodowym tyglu artystów z całego świata wykuwały się nowe trendy w sztuce, nowe koncepcje, nowe idee. O kim mowa? O grupie [...]
Rai Radio Uno nadaje po raz pierwszy
„Uri, Unione Radiofonica Italiana, 1-RO: Stacja w Rzymie. Długość fali 425 metrów. Wszystkich, którzy słuchają, pozdrawiamy i życzymy dobrego wieczoru. Jest godzina 21:00, 6 października 1924 roku. Transmitujemy koncert inauguracyjny pierwszej włoskiej stacji radiowej. W ramach przesłuchań radiowych kwartet w składzie: Ines Viviani Donarelli, która do was przemawia, Alberto Magalotti, Amadeo Fortunati i Alessandro Cicognani, wykona Haydna z kwartetu opus 7 w pierwszej i drugiej połowie” - dokładnie 100 lat temu 6 października [...]
Reforma Grabskiego, czyli ustawa o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. na terytorium państwa oprócz trzech różnych systemów prawnych, kulturowych i gospodarczych mieliśmy w obiegu również trzy obce waluty tj. markę niemiecką, koronę austriacką oraz ustanowioną w 1916 r. markę polską, która dekretem Naczelnika Państwa stała się oficjalnym środkiem płatniczym w całym kraju (przyjęta została również ustawą Sejmu RP w 1920 r.). Sytuacji ekonomicznej kraju nie przysłużyły się częste zmiany Rządu, jednak to Rząd Władysława Grabskiego powołano [...]
Zamach w Cytadeli Warszawskiej
Zamach w Cytadeli Warszawskiej w 1923 roku był pierwszym i zarazem jednym z najbardziej spektakularnych w historii Polski atakiem terrorystycznym, wykorzystującym materiały wybuchowe. 13 października 1923 roku Cytadela stała się celem zamachu, który przeprowadzili członkowie Organizacji Bojowej PPS. Grupa ta była radykalnym skrzydłem Polskiej Partii Socjalistycznej i postanowiła przeprowadzić akcję przeciwko władzom państwowym, a także przeciwko polityce rządu i władz wojskowych. Zamachowcy mieli dwa cele. Po pierwsze, chcieli uwolnić więźniów politycznych, którzy byli [...]
„100 lat temu na Wembley”
Jest lipiec 1981 roku. Każdy krok stawiany przeze mnie na szerokiej Olympic Way przybliża mnie do celu. Już widzę ogromne parkingi samochodowe i budowlę, która bardziej przypomina zamek lub zabudowania klasztorne niż piłkarski stadion. Potężna bryła zakończona dwoma wieżami, wtedy, w latach dwudziestych naszego stulecia mającymi symbolizować potęgę Imperium Brytyjskiego, kryje w sobie jeden z najcenniejszych mitów, jakie gra zwana piłką nożną pozostawi przyszłym pokoleniom. Wchodząc do środka w ten zwykły dzień czuję się [...]
Batonik pełen sławy
George Herman Ruth, znany jako Babe Ruth był w latach 1914-1935 zawodowym baseballistą. Pierwszym, który zdobył 60 home runów w jednym sezonie (rekord ustanowiony w 1927 roku został pobity dopiero w roku 1961). Był legendą swoich czasów i jednym z najlepszych zawodników wszechczasów. Początki jego sławy wiążą się z rokiem 1920 i przejściem do New York Yankees. Już w maju tego roku zdobył swój pierwszy home run, wybijając piłkę poza granice stadionu Polo [...]
Insulina – wyspa nadziei
Insulina... Słysząc to słowo, każdy wie o czym mowa, czym jest i jaką pełni rolę. Ale czy ktokolwiek zastanawiał się skąd ta nazwa albo – kto odpowiada za jej wynalezienie? Etymologia tego słowa jest bardzo ciekawa. Po łacińsku insula to wyspa. Można by powiedzieć – wyspa nadziei. Dzięki niej cukrzyca przestała być taka straszna. Pomimo, że po raz pierwszy zastosowaną ją do leczenia osób chorujących na cukrzycę w 1922 r., jej historia sięga [...]
![Były kanclerz Austrii John Schober, obecnie minister bezpieczeństwa publicznego Wiednia, przebywający w Stanach Zjednoczonych na spotkaniu szefów policji w Nowym Jorku przed Białym Domem źródło: Library of Congress, Prints & Photographs Division, fot. Harris & Ewing, [numer reprodukcji, np. LC-USZ62-123456]](https://dgtl.law/wp-content/uploads/2023/04/Fomer_Chancellor_of_Austria_John_Schober_now_Minister_of_Public_Safety_of_Vienna_who_is_in_the_United_States_to_attend_the_Meeting_of_Police_Chiefs_in_New_York_City_snapped_at_the_White_LCCN2016894238.tif-320x202.jpg)
Powstanie Interpolu
Interpol, a właściwie Międzynarodowa Komisja Policji Kryminalnej powstała (ICPC) 7 września 1923 r. podczas drugiego Międzynarodowego Kongresu Policji Kryminalnej. Kongres ów odbył się po 7 latach przerwy spowodowanych wybuchem I wojny światowej. W gronie przedstawicieli 20 krajów uczestniczących w Kongresie znalazły się m.in. Stany Zjednoczone, Jugosławia, Austria, Francja, Niemcy i Polska. Od samego początku główną ideą powołania Interpolu była wzajemna pomoc i współpraca policji na arenie międzynarodowej, w szczególności w zakresie procedur aresztowań, ekstradycji i [...]
Czy kobiety mogą nosić spodnie?
28 maja 1923 roku Prokurator Generalny Stanów Zjednoczonych zadeklarował, że kobiety mogą nosić spodnie w każdej sytuacji i w każdym miejscu. Była to ważna deklaracja, bo w niektórych stanach (a także w niektórych państwach europejskich) noszenie spodni przez kobiety 100 lat temu było zakazane przez prawo. Zdarzały się wręcz przypadki zatrzymywania i skazywania kobiet noszących spodnie. Mimo, że w roku 1920 (o czym pisaliśmy w poprzednich tomach naszego cyklu) kobiety uzyskały prawo do głosowania, [...]
Śmierć Stefczyka. Ale nie jego kas…
Kasy Stefczyka zna większość Polaków. Jest to bowiem bardzo popularna, szczególnie w mniejszych miejscowościach, instytucja finansowa, nawiązująca do ponad 100-letniej tradycji polskiej spółdzielczości finansowej. Kim natomiast był ich założyciel i z czego wywodzą się kasy? Franciszek Stefczyk pod koniec XIX w. wcielił w życie i rozwinął na terenach Galicji ideę finansowej samopomocy, tzn. oddolnej działalności społeczności i udzielania pomocy finansowej członkom społeczności, bez oczekiwania na wsparcie instytucjonalne i w celu stworzenia alternatywy dla [...]
Umarł wódz… niech żyje wódz?
Jedynie garstka przywódców XX wieku mogłaby poszczycić się trwającą dekady sławą na światową skalę. Jeszcze mniejsza grupa mogłaby powiedzieć o sobie, że ich PR dobił do poziomu, w którym ich polityczni sukcesorzy zdecydowali się na wybudowanie im mauzoleum i opracowanie nowoczesnych metod mumifikacji. Władimir Iljicz Uljanow, szerszemu gronu znany jako towarzysz Włodzimierz Lenin, na oba te twierdzenia mógłby odpowiedzieć: Da, tovarishch. 21 stycznia 1924 r. Lenin zmarł w wieku 53 lat. Dzień później [...]
Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich rozpoczyna nadawanie co godzinę sygnałów czasu
W erze dynamicznego rozwoju komunikacji i transportu, jaki miał miejsce w pierwszej połowie XX wieku, potrzeba synchronizacji zegarów dla celów (chociażby) ogólnoświatowej nawigacji stała się coraz bardziej paląca. Z tego względu, w głowach brytyjskich naukowców (ze szczególnym uwzględnieniem Sir Franka Watsona Dysona), narodził się pomysł uruchomienia sygnałów czasowych umożliwiających wychwycenie momentu wybicia kolejnej pełnej godziny. To przełomowe wydarzenie w historii pomiaru czasu miało miejsce w Królewskim Obserwatorium Astronomicznym w Greenwich, określanym dziś jako [...]
Gęsia Twarz na Manhattanie
Tańczący z Wilkami, Ostatni Mohikanin, Pocahontas… historie z pióropuszem w tle porwały serca widzów na całym świecie. I choć filozofia, kultura i wierzenia plemion Pierwszych Narodów nieustannie fascynują, niestety losy wielu rdzennych mieszkańców „Dzikiego Zachodu” zapisały się na czarnych kartach historii. Wszystkie ludy rdzennych Amerykanów zostały dotknięte przez podboje, wysiedlenia, rasizm i kolonizację. Droga do przyznania ludności rdzennej obywatelstwa i związanych z nim praw nie była usłana różami. Jednym z pierwszych kroków – szlachetnym [...]
Komora zabija po raz pierwszy
Wbrew powszechnej opinii, geneza komory gazowej nie ma swoich korzeni w nazistowskich Niemczej, lecz w Stanach Zjednoczonych. Komora gazowa została po raz pierwszy zastosowana w amerykańskim stanie Nevada w 1924 roku. Jej użycie miało na celu zapewnienie bardziej humanitarnej formy kary śmierci. I tak 8 lutego 1924 roku Gee Jon stał się pierwszą osobą, na której wykonano karę śmierci przy użyciu gazu. Wykonanie kary śmierci na Gee Jon było pierwszym przypadkiem egzekucji gazem w [...]
Rozpoczęcie działalności Banku Polskiego S.A
Po 123 latach zaborów w końcu doszło do procesu odradzania państwa polskiego. W związku z tym w grudniu w 1918 r. padła deklaracja, aby w przyszłości utworzyć Bank Polski, gdyż dotychczas funkcjonowała instytucja przejęta od niemieckich władz okupacyjnych – Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Emitowała ona marki polskie, które stały się tymczasowym, obowiązującym środkiem płatniczym. Już po niespełna trzech miesiącach podjęto rozmowy, aby wprowadzić złoty w miejsce polskiej marki. Poprzez ten zabieg rząd chciał [...]
Z ziemi szwajcarskiej do Polski
„- Kończ… waść!… wstydu… oszczędź!… — Dobrze! — rzekł Wołodyjowski. Dał się słyszeć świst krótki, straszny, potem stłumiony krzyk… jednocześnie Kmicic rozłożył ręce, szabla wypadła mu z nich na ziemię… i runął twarzą do nóg pułkownika…” Frazeologizm „kończ waść, wstydu oszczędź” z uwagi na ładunek emocjonalny przedstawionej sceny został w zbiorowej świadomości Polaków po dzisiaj i choć bywa błędnie interpretowany jako prośba o zaprzestanie dalszego kompromitowania się naszego rozmówcy, to ojciec tego zawołania [...]